Mavzu: Ruda konlaridagi qazish tizimlari klassifikatsiyasi Reja

Mavzu: Ruda konlaridagi qazish tizimlari klassifikatsiyasi
Reja:

1. 
   Ruda konlaridagi qazish tizimlari haqida umumiy ma’lumot.
   

2. 
   Ruda konlarida qazish tizimlari klassifikatsiyasi
   

Ruda konlari shakl, o’lcham, yotish sharoitlari, tarkibi ruda va aralashgan tog’ jinslarining fizik-mexanik xususiyatlari xilma-xilligi bilan xarakterlidir.ruda konlari linzasimon, shtok, sochma, qatlamsimon yoki ruda tanalari kompleksi shaklida bo’lishi mumkin. Ruda konlari qalinligi juda katta oraliqlarda o’zgaradi. Yotish elementlari doimiy emas, yotish burchagi va yo’nalishi tez-tez o’zgarib turadi. Ruda aralashgan tog’ jinslari yumshoq, qattiq, kuchsiz va mustahkam bo’ladi. Shuning uchun ham ruda konlarida qazish tizimlari turlicha bo’ladi.

Ruda konlarida qazish tizimlari turlicha klassifikatsiyalanadi. Bu yerda (5-jadval) kon bosimini boshqarish usuli bo’yicha klassifikatsiya keltirilgan.
5 – jadval

Sinf	Qazish tizimlari
I	Ochiq qazib olingan bo’shliq bilan
II	Qazib o’tilgan bo’shliqda rudalarni magazinlash bilan
III	Qazib olingan bo’shliqni to’ldirish bilan
IV	Qazib olingan bo’shliqni mustahkamlash bilan
V	Aralashgan tog’ jinslarini qulashi bilan
VI	Birlashgan (kombinatsiyalashgan)

I sinf qazib olish tizimi qattiq ruda va aralash jinslari bo’lgan konlarni qazib olishda qo’llaniladi. Qazib olingan bo’shliq mustahkamlanmaydi, laxmlarda ruda va tog’ jinslaridan seliklar qoldiriladi, qimmatbaho rudalar bo’lganda esa sun’iy beton seliklar o’rnatiladi. Ochiq qazib olingan bo’shliq bilan qazib olish MDH da 25% dan ortiq ruda qazib olinadi.
II sinf qazib olish tizimi kamroq mustahkamlikdagi va aralash jinsli sezilarli maydonda qatlamlanishga moyil tog’ jinslarida qo’llaniladi. Ajratib olingan ruda qazib olingan bo’shliqda magazinlanadi va vaqtinchalik yon tomonni ushlab turuvchi vosita bo’lib xizmat qiladi. Rudalarni magazinlash bilan qazib olish tizimi rangli metallar va oltin qazib olishda keng tarqalgan. Bu usulda MDH mamlakatlaridagi 40% rangli metllar qazib olinadi.
III sinf qazib olish tizimi aralash jinslar mustahkam bo’lmaganda va ruda mustahkam bo’lganda qo’llaniladi. O’tilgan bo’shliqning yon tomonlarini ushlab turish uchun bo’sh joyni bo’sh tog’ jinslari bilan to’ldirish kerak bo’ladi.
IV sinf qazib olish tizimidan nomustahkam rudalarda foydalaniladi. Bunda laxmning yon tomonlari mustahkamlagich bilan ushlab turiladi. Agar aralashgan tog’ jinslari ham xuddi shundek nomustahkam bo’lsa, unda o’tilgan bo’shliq nafaqat mustahkamlagich bilan mahkamlanadi, balki u joy bo’sh tog’ jinslari bilan to’ldiriladi ham.
V sinf qazib o,ish tizimi bugungi kunda mustahkamligi turli xil bo’lgan rudalarni qazib olishda qo’llanilmoqda. Bu tizimning asosiy mohiyati shundaki, bunda qazib olingan bo’shliq ruda ajratib olingandan keyin qolgan boshqa aralash tog’ jinslari bilan to’ldiriladi. Ushbu tizim yuqori unumdorligi bilan farqlanadi va qora va rangli metallarni qazib olishda keng qo’llaniladi.
Qazib olishning kombinatsiyalashgan ya’ni aralash usuli butunlay boshqalaridan farq qiladi. Bunda butun blokni qazib olish bir vaqtda olib boriladi. Blokni tashkil qiluvchi kamera va seliklar bir vaqtning o’zida turli tizimlarda qazib olinadi.





Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   В.С. Хохряков. Открытая разработка месторождений полезных ископаемых. М. «Недра». -1991 г.
   
2. 
   Справочник. Открытая разработка месторождений полезных ископаемых. М. «Горное бюро». 1994.
   
3. 
   Томаков. П.И. Наумов. И.К. Технология механизация и организация открытых горных работ. М., МГГИ, 1992.
   
4. 
   Анистратов. Ю.И. Технологические процессы открытых горных работ. М., Недра, 1985.