Мавзу: Репродуктив тизим физиологияси Тузувчи: дотц. Бабаджанова. С. Х

Уруғдонларда эркак жинсий гормонларининг хосил бўлиши. Уруғдонлар инкретор фаолиятига эса бўлиб, уларда эркак жинсий гормонлари ҳосил бўлади. Уларни андрогенлар деб аталади. Уруғдонларда икки гормон – тестостерон ва андростерон ҳосил бўлади. Андрогенлар буйрак усти безларнинг пўстлоқ қаватидан ҳам ишланиб чиқади. Аммо, бу гормоннинг роли жинсий безларнинг ички секретор фаолияти хали арзимас даражада бўладиган болалик давридагина юзага чиқади. қариликда, уруғдонларнинг гормонал фаолияти сусайган махалга келиб, буйрак усти безларнинг пўстлоғи яна андрогенлар ишлаб чиқариб турадиган бирдан-бир манбаи бўлиб қолади. Уруғдонларда андрогенлар, уруғ каналчалари орасидаги бириктирувчи тўқима тўсиқларида жойлашган интерстициал хужайраларда ҳосил бўлади. Тестостерон билан андростерон эркак организмнинг нормал ривожланиб бориши ва жинсий фаолияти учун керак. Бу гормонлар эркакларга хос бўлган бирламчи ва иккиламчи жинсий белгилар ривожланишини ва аёл зотига интилишни таъминлайди. Бирламчи жинсий белгиларга эркакларнинг жинсий аъзолари кирса, иккинчи жинсий белгиларга эркак кишининг жинсий фаолияти билан бевосита алоқадор бўлмаган, аммо уни аёлдан ажратиб турадиган хусусиятлари, соқол ва мўйловининг ўсиши, бадани терисидаги жун қопламининг алоҳида ҳарактерда бўлиши, овозини ўзгариши, скелети, мушаклари ва рухия-тининг айрим хусусиятлари киради.

Болаликда маълум бир сабаблар билан мояклар олиб ташланса жинсий жиҳатдан етилиш тўхтайди, жинсий олат, қўшимча безлар, иккиламчи жинсий белгилар ривожланмайди, жинсий майл бўлмайди. Уларнинг бўйи баланд, қўл-оёқлари номутоносиб узайган бўлади. Бордию, балоғатга етгандан кейин мояклар олиб ташланса, жинсий аппарат ва иккиламчи белгилар регрессияга учрайди, одам семиради. Бошқа эндокрин хосталиклар муносабати билан уруғдонларнинг гормонал фаолияти иккиламчи тартибда издан чиққанида ҳам худди шундай ходисалар бошланиши мумкин. Эркак жинсий безларнинг фаолияти сусайиб қолган холларда қилинадиган даво тестостерон ва унинг синтетик унумлари (тестостерон-пропионат, метилтестостерон ва бошқаларни) организмга юбориб туришдан иборат.