Мавзу режаси

2. АДАБИЁТ, САНЪАТ ВА ФАН. МАФКУРАВИЙ ТАЗЙИҚЛАР 

---

269 
Советлар ўлка халқлари онгида итоаткорлик, қулчилик мафкурасини қарор топтириш 
мақсадида адабиѐтни синфийлик, партиявийлик ва социалистик реализм, деб аталмиш қолип 
асосида ривожланишга мажбур этди. Адабиѐтда ана шундай дастур асосида ишлашни йўлга 
қўйиш учун 1928-йилда ―Қизил қалам‖ жамияти таъсис этилди. Бу жамият ўз атрофига 
советлар томонида бўлган ижодкорларни жалб этди. 1930 йилда ―Қизил қалам‖ жамияти 
тугатилиб, ўрнига ―Ўзбекистон Пролетар ѐзувчилари уюшмаси‖ ташкил этилди. Бу даврдаги 
юртпарвар, миллатпарвар ѐзувчилар, жадидчи ижодкорлар миллий истиқлол манфаатларига 
хизмат қилиш, миллатнинг дунѐқараши, сиѐсий маданияти, онгини шакллантириш -учун 
курашни ўз олдиларига мақсад қилиб қўйди ва шу йўлда мардонавор фаолият кўрсатишди. 
Миллий зиѐлилар ўз асарлари ва тузган гуруҳларида халқ дили, руҳияти ва интилишларини 
ифода этар эди. Айрим тузилган гуруҳлар ҳатто миллий бирлик ва мустақиллик ғояси 
борасида ҳам фаолият юритарди. Айнан шундай гуруҳ ―Чиғатой гурунги‖ бўлиб, 1919 йили 
Фитрат томонидан тузилган эди. 
20-йилларда 
халқ 
орасидан 
кўпгина 
забардаст 
ижодкор 
сиймолар
етишиб чиқиб, улар мустабид тузумнинг маданий-маънавий қарамлиги сиѐсатига қар-ши ва 
маҳаллий халқ саводхонлигини миллий хусусиятлар, қадриятлар асосида ошириш борасида 
иш олиб борди. 
Улардан бири – буюк санъаткор, адиб, сиѐсий арбоб 
СжаашдаА ексшдс
(1886–1938) эди. 
Фитрат Бухоро халқ республикасида масъул вазифаларни адо этиб, совет ҳукумати 
белгилаган йўлдан эмас, ўз йўлидан боришга ҳаракат қилди. Бу эса, Москвага маъқул 
келмади ва уни туҳматлар билан барча лавозимларидан озод этишди. ―Туркнинг номуси, 
эътибори, имони, виждони золимларнинг оѐқлари остида қолди. Туркнинг юрти улоғи, 
ўчоғи, Турони ѐт қўлларга тушди‖, деб ѐзган эди шоир. 
Фитрат матбуот билан бирга, бутун умр маориф соҳасида ҳам жонбозлик кўрсатди. Ҳатто 
Туркияда ўқиб юрган кезлари юртдошларининг ўқишига кўмак бериш мақсадида ―Бухоро 
таълими маориф жамияти‖ни ташкил этишда ташаббус кўрсатди. 1921-йилнинг баҳоридан 
Бухорода маориф ишларини ташкил этиш ҳайъатига раҳбарлик қилди. Унинг ташаббуси ва 
ташкилотчилиги билан Бу-хоро республикасида туркий тил давлат тили, деб эълон қилинди. 
20–30-йиллар забардаст сиймоси