Мавзу Рангтасвир ва ашёлар технологияси

chiziqli perspektiva
deb atadi. 
12
Ikkinchidan o‘zining tabiatda o‘tkazgan kuzatishlaridan birida narsalar 
kuzatuvchidan uzoqlashgan sari havo qatlamining qalinlashishi natijasida ularning 
rangi o‘zgarib borishini aniqladi. Leonardo da Vinchi o‘zining asarida: “Perspektiva 
tasviriy san’atning rulidir” deb yozgan edi.
Nemis rassomi va o‘ymakori Albrext Dyurer (1471-1528) o‘z risolasida 
tekislikda perspektiv tasvirlarni yasashda ortogonal (to‘g‘ri burchakli) proeksiyadan 
foydalanishni tadbiq qilish usulini yozgan. U birinchi bo‘lib perspektiv apparatda 
tasvirni yasashda ko‘rish nuqtasining qo‘zg‘almas ekanligini isbotladi. 
Chiziqli panoramali va quballi perspektivalarning rivojlanishida Uyg‘onish 
davrining buyuk xaykaltarosh va rassomlari: Mikel-Anjelo- Buanorotti (1475-1561), 
Rafael’ Santi (1483-1520) va Bramante (1444-1514) ning xizmatlari juda ulkan. 
Ayniqsa, Mikel-Anjelo rel’efli perspektivaning, Rafael’ esa qubbali perspektivaning 
rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi.
Italiyalik olim Gvido Ubaldi (1545-1607) 1600 yilda “Perspektivadan oltita 
kitob” nomli. Asarda perspektivaning asosiy masalalarini nazariy jihatdan yoritib 
berdi.
Fransuz me’mori hamda matematigi Jerar Dezarg (1592-1662) o‘zining 1636 
yilda nashr qilingan “Narsalarni perspektivada tasvirlashning umumiy usuli” degan 
asarida birinchi bo‘lib, perspektiv tasvir yasashda koordinatalar usulidan 
foydalanishni bayon qildi.
Narsalarning tasvirini chizishda perspektiva quyidagi turlarga bo‘linadi: 
1.Kuzatish perspektivasida-
perspektiva yasash qoidalariga amal qilingan 
holda narsaning o‘ziga qarab, u qanday ko‘rinsa, shundayligicha tasvirlanadi. 
2. Havoiy perspektivada-
kuzatuvchidan uzoqlashgan sari ularning chegaralari 
xiralashib, ranglari o‘zgarib ko‘rinadi.SHu bilan birga yorug‘lik va soya chegaralari 
xiralashib, ular o‘rtasidagi farq ham havo qatlami ta’sirida yo‘qola boradi.
1. Макarova. М.X. “Perspektiva”, “Просвещение”, Моskva. 1984 y. 

---

26 
Tabiatdagi narsalarning turlanib turishi ob-havoga, yil fasllariga va vaqtga 
bog‘liq. Tuman tushgan paytda narsalarning rangi mutloq o‘zgarib, xiralashib 
ko‘rinadi. Havo ochiq bo‘lib, quyosh charaqlab tursa, narsalarning rangi yarqirab 
turganga o‘xshasa ham, ulardan uzoqlashgan sari o‘zgarib boradi. Bunday 
o‘zgarishlar havoiy perspektivada o‘rganiladi. Havoiy perspektiva qoidalariga rioya 
qilib ishlangan kartinalar tomoshabinlarga jozibali va hayotiy bo‘lib tuyuladi.