Mavzu: Rangli metallurgiya Darsning maqsadi: a ta’limiy maqsad

Dars didaktikasi:

a) jihozi: darslik, o'quv atlasi, tarqatma materiallar, O'rta Osiyo
tabiiy xaritasi, o'quv qurollari;

b) texnik vositalari: kompyuter, videoproyektor.
Darsning blok-sxemasi:

T/r	Darsning bosqichlari	Vaqt
1	Tashkiliy qism.	2 daqiqa
2	Guruhlarga topshiriq berish orqali o'tilgan mavzuni so'rash: 1. Tushunchalar talqini. 2. Atlas bilan ishlash.	10 daqiqa 5 daqiqd . 5.diqiqa
3	Yangi mavzuga kirish topshirig'i. Og'zaki savollarga javob.	5.diqiqa
4	Yangi mavzu bayoni.	8.diqiqa
5	Guruhlarda ishlash va mavzuni mustahkamlash: 1. Xaritalar bilan ishlash. 2. Ma'lumotlar bilan ishlash. 3. Strelkalar bilan ishlash.	15 daqiqa 5 daqiqa 5 daqiqa 5 daqiqa
6	Darsni yakunlash: 1. G'olib guruhni aniqlash va o'quvchilarni baholash. 2. Uyga vazifa.	5 daqiqa 3 daqiqa 2 daqiqa

Darsning borishi

Tashkiliy qism: salomlashish, sinfning va o'quvchilarning darsga tayyorligini tekshirish, davomat, ob-havo ma'lumoti va sanani aniqlash, hafta yangiliklarini so'rash.

Guruhlarni e'lon qilish:

1- guruh — «Masshtab», 2- guruh— «Maydon», 3- guruh -«Mazmun», 4- guruh — «Maqsad»

Guruh sardorlarini tayinlash.

Baholash mezoni:

«5» baho -- Oltin.

«4» baho --Kumush.

«3» baho —Mis.

O'tilgan mavzuni so'rash:

I topshiriq: «Tushunchalar talqini» metodi asosida jadval to'ldirish.

T/r		Mazmuni		Atama nomi
1		Joyning yirik masshtabda tuzilgan chizmasi
2		Yerning koinotdan olingan tasviri
3		Joydagi narsalarni xarita yoki plandagi shakli
4		Yer yuzasidagi masofani xarita yoki planda necha marta kichraytirilganligini bildiruvchi kasr son
5\		Yer yuzasini kichraytirib, shartli belgilar bilan tekis yuzaga tushirilgan tasviri
6		Yer yuzasini samolyot yordamida olingan tasviri
7		Planning eng mayda masshtabi
8	Voqea va hodisalarning haqiqiy o'lchamini tasvirlaydigan shartli belgi
9	GESlar va foydali qazilmalar beriladigan shartli belgi
10	Daryolar, yo'llar, chegaralar beriladigan shartli belgi

To'g'ri javob:

T/r	Mazmuni	Atama nomi
1	Joyning yirik masshtabda tuzilgan chizmasi	Plan
2	Yerning koinotdan olingan tasviri	Kosmik surat
3	Joydagi narsalarni xarita yoki plandagi shakli	Shartli belgi
4	Yer yuzasidagi masofani xarita yoki planda necha marta kichraytirilganligini bildiruvchi kasr son	Masshtab
5	Yer yuzasini kichraytirib, shartli belgilar bilan tekis yuzaga tushirilgan tasviri	Xarita
6	Yer yuzasini samolyot yordamida olingan tasviri	Aerosurat
7	Planning eng mayda masshtabi	1:5000
8	Voqea va hodisalarning haqiqiy o'lchamini tasvirlaydigan shartli belgi	Masshtabli sh.belgi
9	GESlar va foydali qazilmalar beriladigan shartli belgi	Masshtabsiz sh. belgi
10	Daryolar, yo'llar, chegaralar beriladigan shartli belgi	Chiziqli

To'g'ri javob slayd orqali ko'rsatiladi, guruhlar bir-birini ishini tekshirib baholaydi. 5 daqiqa ichida birinchi bo'lib to'ldirib bo'lgan guruh 1 balldan qo'shimcha rag'bat oladi. Jadvalning to'g'riligiga qarab guruhlarga rag'bat kartochkalari berib boriladi. 9-10 ta to'g'ri -5 ball. 7-8 ta to'g'ri - 4 ball. 5-6 ta to'g'ri - 3 ball

Yangi mavzu bayoni.

Xaritalar 4 jihatiga ko'ra tasniflanadi:

1. Masshtabiga ko'ra. 2. Maydoniga ko'ra. 3. Mazmuniga ko'ra. 4. Maqsadiga ko'ra.

Mazmuniga ko'ra xaritalar quyidagi turlarga bo'linadi:

1. 
   Umumgeografik xaritalar. Ular barcha tabiiy xaritalardir.
   
2. 
   Mavzuli xaritalar:
   

1. 
   tabiiy: tuproq, foydali qazilma, iqlim...
   
2. 
   iqtisodiy: siyosiy, aholi, sanoat, rekreatsion...
   Maqsadiga ko'ra xaritalar quyidagi turlarga bo'linadi:
   

1. 
   O'quv
   
2. 
   Ilmiy
   

3. Sayyohlik

Globuslar, asosan, masshtabiga ko'ra turlarga bo'linadi. Ularning turlari ham xuddi xaritalarning masshtabi kabi uch xil — yirik, o'rta, mayda masshtabli bo'ladi.

Maktab globuslari quyidagi masshtabli bo'ladi:

1:83000000 — mayda masshtabli;

l:40000000dan l:70000000gacha — o'rta masshtabli;

1:30000000 — yirik masshtabli.

Relyefli «Toshkent globusi»ning masshtabi 1:7000000. Globusning og'irligi-500 kg. Balandligi 2,5 m., diametri-2 m. Globus 1984-yilda O'zbekiston Milliy universitetining geografiya fakultetiga o'rnatilgan.

Xaritalar, atlaslar, globuslar va olimlar.

T/r	Olimlarning nomi	Amalga oshirgan ishlari	Muddati
1	Eratosfen	Birinchi xaritani tuzgan	Er.av.III asr
2	Ptolomey	Ikkinchi xaritani tuzgan	Er. II asr
3	Klavdiy Ptolomey	Birinchi atlasni yaratgan	II asr
4	Merkator	«Atlas» atamasini fanga kiritgan	1595- yil
5	Pifagor	Yer shar shaklida degan fikrni ilgari surgan	Er.av.VI asr
6	Krates	Yerning shar shaklini birinchi bo'lib yasagan	Er.ay.II asr
7	Abu Rayhon Beruniy	Birinchi globusni yasagan	XI asr boshida
8	Martin Bexaym	Birinchi mukammal geografik globusni yasagan	1492- yilda
9	Hoji Yusuf Hay'atiy	Samarqanddagi globusni yasagan	1886- yilda
10	H.Hasanov, I.Y.Oshev	«Relyefli globus»ni yasagan	1984- yilda

Yangi mavzuni mustahkamlash:

I topshiriq. Xarita bilan ishlash.

Doskaga yoki slayd orqali ikki xil xarita osiladi. O'quvchilar bu xaritalarni tasniflashlari kerak.

Masshtabiga ko'ra — mayda masshtabli

Maydoniga ko'ra — dunyo xaritasi

Mazmuniga ko'ra — mavzuli xarita

Mavzusiga ko'ra tabiiy, dunyoning iqlim xaritasi

Maqsadiga ko'ra — o'quv xaritasi

II xarita:

Masshtabiga ko'ra — mayda masshtabli

Maydoniga ko'ra — materiklar xaritasi

Mazmuniga ko'ra — umumgeografik xarita

Yer yuzasining relyefi tasvirlangan

Maqsadiga ko'ra — o'quv xaritasi

II topshiriq: Strelkalar bilan ishlash.

T/r	Olimlarning nomi		Amalga oshirgan ishlari
1	Eratosfen		«Relyefli globus» yasagan
2	Ptolomey		Birinchi globusni yasagan
3	Klavdiy Ptolomey		«Atlas» atamasini fanga kiritgan
4	Merkator		Birinchi mukammal geografik globusni yasagan
5	Pifagor		Yerning shar shaklini birinchi bo 'lib yasagan
6	Krates		Ikkinchi xaritani tuzgan
7	Abu Rayhon Beruniy		Samarganddagi globusni yasagan
8	Martin Bexaym		Birinchi atlasni yaratgan
9	Hoji Yusuf Hay'atiy		Yer shar shaklida degan fikrni ilgari surgan
10	H.Hasanov, I.Y.Oshev		Birinchi xaritani tuzgan

Topshiriq tekshiriladi. Rag'bat kartochkalari beriladi.

Dars so'ngida barcha guruhlar to'plagan ballar soni va yig'gan bali hisoblanadi. G'olib guruh e'lon qilinib, dars davomida faol ishtirok etgan o'quvchilar ballar bilan baholanadilar.

Uyga vazifa: darslikdagi 7- mavzuni o'qish, savollarga javob yozish.