Mavzu: Quyosh radiatsiyasi

Qishda (dekabr oyida) Janubiy yarim shar ko’p issiqlik oladi. Antarktida Shimoliy yarim sharning yozida Arktika oladigan issiqlikdan ko’proq issiqlik oladi, chunki Antarktidada havo juda ham tiniq bo’ladi. Bu yerda ham tropik cho’llar ko’p issiqlik oladi (Kalahari, Katta Avstrliya, Ichki tekisliklar), ammo shimoliy yarim shardagi cho’llardan kam issiqlik oladi, chunki janubiy yarim sharning katta qismi suvlikdan (okeanlardan) iborat bo’lganligi uchun namlik yuqori bo’ladi.

Yer yuzasiga kelayotgan va qaytayotgan radiatsiya o’rtasidagi farq geografik qobiqning radiatsion muvozanati deb ataladi. Geografik qobiqning radiatsion muvozanati Yer yuzasining va atmosferaning radiatsion muvozanatlari yig’indisidan iborat. Yer yuzasiga kelgan radiatsiyani yalpi radiatsiya tashkil qiladi, Yer yuzasidan ketayotgan radiatsiyani esa albedo va effektiv nurlanish tashkil qiladi.

Radiatsion muvozanat quyidagi tenglik orqali ifodalanadi:

R= Q (1-) – Eef

R- radiatsion muvozanat, Q- yalpi radiatsiya,  - albedo, eef- effektiv nurlanish.

Agar geografik qobiqqa kelgan radiatsiya qaytgan radiatsiyadan ortiq bo’lsa, radiatsion muvozanat musbat bo’ladi, agar kam bo’lsa manfiy bo’ladi. Tunda hamma kengliklarda radiatsion muvozanat manfiy bo’ladi, kunduzi esa musbat bo’ladi. Sutka davomida radiatsion muvozanat musbat ham, manfiy ham bo’lishi mumkin³.