Mavzu: qo‘shish, ko‘paytirish jadvallari hamda ularga mos ayirish va bo‘lish hollarini o‘rgatish

b)yuzlikdan o‘tib ko‘paytirish: 231 • 4.
231 • 4 = □
1) Ikkinchi ko‘paytuvchi 4 birinchi ko‘paytuvchi 231 ning birliklari ostiga yoziladi.
2) Dastlab birliklarni ko‘paytiramiz:
1 birlikni 4 ga ko‘paytiramiz, 4 birlik
hosil bo‘ladi:
1 birl. • 4 = 4 birl.
4 ni ko‘paytmaning birlar xonasiga yozamiz.
3) O‘nliklar ko‘paytiriladi: 
3 o‘nlikni 4 ga ko‘paytirsa, 12 o‘nlik hosil bo‘ladi:
3 o‘nl. • 4 = 12 o‘nl.
12 o‘nl. – bu 1 yuzl. va 2 o‘nl.
Ko‘paytmaning o‘nlar xonasiga 2 ni yozib, 1 yuzlikni esa yuzliklarga qo‘shib yozish uchun esda saqlab qolinadi.
4) Yuzliklar ko‘paytiriladi:
2 yuzlik 4 ga ko‘paytiriladi, 8 yuzlik hosil bo‘ladi, yana 1 yuzlik bor, hammasi bo‘lib 9 ta yuzlik.
2 yuzl. • 4 = 8 yuzl. 8 yuzl. + 1 yuzl. = 9 yuzl.
9 ni ko‘paytmaning yuzlar xonasiga yozamiz.
5) Javob: 231 va 4 ning ko‘paytmasi 924 ga teng.
Misollarni mufassal yechishni tushuntirishdan o‘qituvchi rahbarligida qisqacha tushuntirishga (bunda xona birliklarining nomi aytilmaydi) o‘tiladi. Masalan, 231 • 4:
2) 1 birlikni 4 ga ko‘paytirib, natija 4 birliklar tagiga yoziladi. 3) 3 o‘nlikni 4 ga ko‘paytirib, natija 12 ning 2 raqami o‘nliklar tagiga yoziladi, 1 ta yuzlik dilda saqlanadi. 4) 2 yuzlikni 4 ga ko‘paytirib, ko‘paytma 8 ga dildagi 1 ta yuzlik qo‘shiladi, natija 9 yuzliklar tagiga yoziladi.
d) o‘nlik va yuzlikdan o‘tib ko‘paytirish: 287 • 3.
2) 7 birlikni 3 ga ko‘paytirib, natija 21 ning 1 raqami birliklar tagiga yoziladi, 2 ta o‘nlik dilda saqlanadi.
3) 8 o‘nlikni 3 ga ko‘paytirib, natijaga dildagi 2 ta o‘nlik qo‘shiladi, yig‘indi 26 ning 6 raqami o‘niiklar tagiga yoziladi, 2 ta yuzlik dilda saqlanadi.
4) 2 yuzlikni 3 ga ko‘paytirib, ko‘paytmaga dildagi 2 ta yuzlik qo‘shiladi, natija 8 yuzliklar tagiga yoziladi.
2. Uch xonali sonni bir xonali songa yozma bo‘lish usullari:
Bir xonali songa ko‘paytirishni o‘rgatgandan so‘ng
yozma bo‘lishga tayyorgarlik boshlanadi. Dastlab bolalar
bo‘lish amali haqida bilganlarini takrorlaydilar: bo‘lish − bu ko‘paytirish amaliga teskari amaldir. Agar 48 ni 16 ga bo‘lishimiz kerak bo‘lsa, biz shunday sonni topishimiz kerakki, 16 ni bu songa ko‘paytirganda natijada
48 ni berishi kerak. Bolalar bo‘lishning yozma belgisi
(burchak) bilan tanishtiriladi va qoldiqli bo‘lishga doir (ma’lum hollar) bir nechta misol yechiladi:
Bu misollarni yechishda bolalar bo‘linuvchi bo‘lish
belgisining chap tomoniga, bo‘luvchi bo‘lish belgisi ichiga
yozilishini aniqlaydilar. Bo‘lish belgisining chiziqchasi
ostiga bo‘linma yoziladi. Bo‘linuvchi ostiga bo‘luvchi bo‘lingan son, chiziqcha ostiga esa qoldiq yoziladi. Bo‘linuvchi bilan bo‘luvchi bo‘lingan son orasiga «–» (minus, ayirish) belgisi qo‘yiladi.
Ana shunday o‘tkazilgan tayyorgarlik ishidan so‘ng bir
xonali songa bo‘lish bilan tanishishga o‘tiladi.