Mavzu: qo‘shish, ko‘paytirish jadvallari hamda ularga mos ayirish va bo‘lish hollarini o‘rgatish

MAVZU: QO‘SHISH, KO‘PAYTIRISH JADVALLARI HAMDA ULARGA MOS AYIRISH VA BO‘LISH HOLLARINI O‘RGATISH.
1. Uch xonali sonni bir xonali songa yozma ko‘paytirish usullari:
1) Xonadan o‘tmasdan ko‘paytirish: 
123 • 3 = □
1) Ikkinchi ko‘paytuvchi 3 birinchi ko‘paytuvchi 123 ning birliklari ostiga yoziladi. Chiziqcha chiziladi. Chap tomonga “x” belgi qo‘yiladi (bolalarga ko‘paytirish amali faqat nuqta bilangina emas, balki bunday belgi bilan ham belgilanishini tushuntirib ketish kerak).
2) Yozma ko‘paytirish birliklardan boshlanadi:
3 birlikni 3 ga ko‘paytiramiz, 9 birlik hosil bo‘ladi.
3 birl. • 3 = 9 birl.
9 ni ko‘paytmaning birlar xonasiga yozamiz.
3) O‘nliklar ko‘paytiriladi:
2 o‘nlikni 3 ga ko‘paytiramiz, 6 o‘nlik hosil bo‘ladi.
2 o‘nl. • 3 = 6 o‘nl.
6 ni ko‘paytmaning o‘nlar xonasiga yozamiz.
4) Yuzliklar ko‘paytiriladi:
1 yuzlikni 3 ga ko‘paytiramiz, 3 yuzlik hosil bo‘ladi.
1 yuzl. • 3 = 3 yuzl.
3 ni ko‘paytmaning yuzlar xonasiga yozamiz.
5) Javob: 123 va 3 ning ko‘paytmasi 369 ga teng.
Ko‘paytirishning o‘rin almashtirish xossasi (takrorlash)
2 • 314, 4 • 212 kabi ko‘paytirishlarni o‘rin almashtirish xossasiga asosan 314 • 2 hamda 212 • 4 kabi bajarish oson va qulaydir.
2) Xonadan o‘tib ko‘paytirish:
a) o‘nlikdan o‘tib ko‘paytirish: 328 • 3.
328 • 3 = □
 
1) Ikkinchi ko‘paytuvchi 3 birinchi ko‘paytuvchi 328 ning birliklari ostiga yoziladi.
2) Dastlab birliklarni ko‘paytiramiz:
8 birlikni 3 ga ko‘paytiramiz, 24 birlik
hosil bo‘ladi.
8 birl. • 3 = 24 birl.
24 birlik – bu 2 o‘nlik va 4 birlik.
Ko‘paytmaning birlar xonasiga 4 ni yozib, 2 o‘nlikni esa o‘nliklarga qo‘shib yozish uchun esda saqlab qolinadi.
3) O‘nliklar ko‘paytiriladi: 
2 o‘nlikni 3 ga ko‘paytirsa, 6 o‘nlik hosil bo‘ladi, yana 2 o‘nlik bor, hammasi bo‘lib 8 o‘nlik.
2 o‘nl. • 3 = 6 o‘nl. 6 o‘nl. + 2 o‘nl. = 8 o‘nl.
8 ni ko‘paytmaning o‘nlar xonasiga yozamiz.
4) Yuzliklar ko‘paytiriladi:
3 yuzlik 3 ga ko‘paytiriladi, 9 yuzlik hosil bo‘ladi.
3 yuzl. • 3 = 9 yuzl.
9 ni ko‘paytmaning yuzlar xonasiga yozamiz.
5) Javob: 328 va 3 ning ko‘paytmasi 984 ga teng.