Mavzu: qorin churralari

CHurrani anatomik joylanishiga kura: 
1.chov churralari
2. son churralari
3.kindik churralari
4.epigastral churralar 
5.xanjarsimon usikoldi churralar 
6. korinning yonbosh churralari 
7.bel soxasi churralari 
8.utirgich teshigi churrasi 
9.yopkich teshik churrasi 
10.oralik churralari 
Klinik kechishiga kura: 
1.asoratsiz 
2.asoratli 
a)axlat tutilib kolishi 
b)kisilishi 
v)yalliglanishi
Etiologiyasi va patogenezi 
 
CHurra asosan 1 yoshgacha bulgan bolalarda kup uchraydi, 30-40 yoshlardagi va keksa 
kishilarda xam churra kasalligi nisbatan kuprok uchraydi. CHurralarni kelib chikishiga kupincha 
faktorlar maxalliy va umumiy faktorlar muxim axamiyatga ega. Maxalliy omillarga: CHurra 
chikadigan joyni anatomik tuzilishini xususiyati muximdir. Bunga chov kanalini misol kilish 
mumkin, chunki chov kanalidan erkaklarda urug tizimchasi, ayollarda esa bachadonni yumalok 
boylami utadi, mana shu utish joyida atrofi nozik joylardan biri xisoblanadi. 

---

Umumiy omllarga: Irsiy, yoshga boglik, jinsi, tanasini tuzilishi, tez ariklash, kuplab tugish, 
korin devori jaroxati, operatsiyadan keyingi chandiklar, nevrlarini falaji, bezlarning xammasi korin 
devorini maxalliy kuchsizlanishiga olib keladi. Bundan tashkari korin ichki bosimini oshishiga olib 
keluvchi omillar ogir jismoniy mexnat, tugrikdagi zurikish, siydik chikishini kiyinlashuvi, ich 
kotish, uzok yutal bulishi xam umumiy omillarga kiradi va churra xosil bulishiga olib keladi.
Klinikasi va diagnostikasi. 
Asosiy simptomlaridan biri korinda va churra soxasidagi ogrik. Ogrik bemor turganda va 
kuchangandan kuchayadi, etganda esa yukoladi. Ba’zan chankash, kekrishi bulishi xam mumkin. 
Bundan tashkari ogrik jismoniy xarakat kilganda, yurganda, birdan xarakat kilganda va barametrik 
bosim uzgarganda xam kuchayishi mumkin.
CHurralarning 
rivojlanishi 
asta-sekinlik 
bilan 
boshlanadi. 
Boshlanishida 
churra 
rivojlanayotgan joyda ogrik yuk kutarganda, yugirganda, jismoniy zurikish, bulganda sikiluvchi 
kuzatiladi. Keyinchalik teri ostida duppayma xosil buladi va kattalashadi ovalsimon yoki yumalok 
shaklga utadi.
CHurra bor bulgan bemorni maxalliy kuzdan kechirish, paypaslanishi va perkussiyani uziga 
xos usullari mavjud. Bemorni kuzdan kechirishda xam gorizontal xam vertikal xolatda utkaziladi. 
Kuzdan kechirishda korinning yukorisidan birikishdan to sonning yukorigi kismigacha kurik kerak. 
Perkussiyada churra xaltasi ustida tovush eshitilsa ichak borligini, tumtok tovush eshitilsa katta 
charvi borligini aniklanadi. Palpatsiyada churra a’zosini konsistensiyasi aniklanadi. Maxsus 
aniklash usullaridan yutal turtkisi simptomi xisoblanadi. Bundan tashkari oshkazon ichak traktini va 
siydik pufagini rentgen kilib xam churralarini aniklasa buladi.
Sirpanuvchi churralar.
Bu churra, churra xaltasini bir kismini biror organ xosil kilgan churraga aytiladi. Bundan 
sirpanuvchi organ bulib, yukoriga kutariluvchi yoki pastga tushuvchi, chambar ichak xosil kiladi. 
Bundan tashkari siydik pufagi xam xosil kilishi gumoni. Sirpanuvchi churralar tugma va orttirilgan 
buladi. Tugma sirpanuvchi churralarda tushuvchi va kutariluvchi chambar ichakni korin parda bilan 
uralmagan kismi darvozasidan chikib churra xaltasini bir kismini tashkil kiladi. Bu embrional 
davrda, yuzaga keladi.
Davolash.
Fakat jarroxlik yuli bilan operatsiya bilangina churralarning asoratini oldini olsa buladi. 
Asoratsiz churralarning operatsiyasi etapli ya’ni boskichma-boskich buladi. CHurra ustidagi 
kesimlarni kesib olish churra darvozasini kesib ochish churra xaltasini ajratish va ochish, churra 
xaltasidagi organni korin bushligiga kiritish, churra xaltasini buyni kismidan boglab tikish, churra 
xaltasini kesib olib tashlash, churra chikkan darvozasini maxalliy joylashgan mushak va 
apenevrozlar bilan plastika kilib mustaxkamlash. CHurrani kesish umumiy yoki maxalliy 
ogriksizlantirish bilan olib boriladi. 
CHov churrasi. 
CHov churralari boshka (chov) churralarga karaganda 80-90%ni tashkil kiladi. Erkaklarda kup 
uchraydi. Bunga sabab erkaklarda chov soxasini anatomik rivojlanishiga boglik. CHov churralari 
tugma va orttirilgan buladi. Embrion rivojlanishda ugil bolalarda 3 oyidan boshlab moyakni tushishi 
boshlanadi. CHov kanalining ichki xalkasi soxasida korin pardasi chov kanaliga kirishda kuzatiladi. 
Embrional rivojlanishning oxirgi oylari moyak chov kanalidan utib tugilish vaktida moyak 

---

yorgokda joylashishi kerak. Moyak chov kanalining ichki teshigi soxasida chov kanaliga kirgan 
joyida.
Korin parda: chov usimtasi xosil bulib moyak yorgokka tushgandan keyin bu usimta usib 
tizimchasini atrofini va chov kanalini ichki teshigini yopadi. Agar shu korin parda chov usimtasi 
usmay kolib chov kanalini ichki xaltasini yopmay tugma chov churrasi kelib chikadi. Bundan 
churra xaltasi ichida churra a’zosi va urug tizimchasi buladi, ya’ni churra a’zosi va urug tizimchasi 
bitta churra xaltasi ichida buladi. Agar chov kanalining ichki teshigi notulik yopilganda moyak 
kistasi yoki istisxosi xosil buladi. Moyakni va urug teshikchasini umumiy pardasini korinning 
kichik fassiyasi xosil kiladi. Ichki kiyshik va kundalang moyakni kutarib turuvchi boylamini xosil 
kilishda katnashadilar. CHov soxasini anatomisi. Agar korin bushligi tomondan korinning oldingi 
devorini kurib chikadigan bulsak churralar chikishi mumkin bulgan beshta burma va churralarni 
kurish mumkin. Tashki chukurlik chov kanalining ichki teshigi joylashgan soxaga tugri keladi. Bu 
chov boylanishi urtasidan 1-1,5 sm balanda joylashgan. Korinda chov kanali yoriksimon bushlik 
bulib, erkaklarda urug tizimchasi, ayollarda esa bachadonning yumalok boylami bilan tutib turadi. 
Erkaklarda 4-4,5 sm gacha buladi. CHov kanali devorlarini oldindan tashki mushak apanevrozi, 
pastdan chov boylamasi, orkadan korinning kundalang fassiyasi, yukoridan ichki kundalang va 
kiyshik mushaklarni erkak turgan teshiklar tashkil kiladi. CHov kanali tashki teshigini korinning 
tashki mushagini apanevrozi, oyokchalari, kov suyagining dumbogiga va birlashgan joyiga 
yopishishidan xosil buladi. Uning kataligi xar xil bulishi mumkin. Kundalang kesimi 1,2-3sm 
buylanma kesimi 2,3-3sm. Ayollarda tashki buylanma kesimi teshigi erkaklarnikiga karaganda bir 
muncha kichikrok buladi. 
Ortirilgan chov churralari. Tugri va kiyshik chov churralari tafovut kilinadi. Kiyshik chov 
churrasi tashki chukurchasidan chov kanali buylab chikadi. Tugri chov churrasi esam median chov 
chukurchasidan chikadi. Kiyshik chov churrasini boshlanish vaktlarida kuz bilan aniklab bulmaydi. 
Kiyshik chov churralari kupincha chov yorgok churralari kurinishida uchraydi. Agar kiyshik chov 
churralari kattalashib keta chov kanalining orka devori kuchsizlanib koladi. Tugri chov churrasi 
chov kanalining tashki teshigidan chikib yorgokni ildizi soxasida chov boylami ustida joylashadi va 
shakli aylansimon buladi. 
Klinikasi va diagnostikasi: shakllangan chov churrasini aniklash kiynchilik tugdirmaydi. 
Anamnezi tipik buladi: jismoniy zurikish xar doim churra duppaymasi xosil bulib turishi, vertikal 
xolda yoki kupayganda churrani chikishi va yotganda yukolishi. Bemorlarni ogrik bezovta kiladi, 
yurganda jismoniy xarakat kilganda ogrik kuchayadi, ba’zan dispeptik uzgarishlar siyishni 
kiyinlashuvi kuzatilishi mumkin. Bemorni tik vertikal xolda kuzdan kechirganda chov soxasini 
assimetriyasini kuzatish mumkin. CHurra shishib turgan bulsa uning kattaligi va formasini aniklash 
mumkin. Palpatsiya churra a’zosini konsistensiyasini, ichak guldirashini, perkussiyada perkutor 
ovush tipmonik yoki timtok aniklanadi. Barmok bilan tekshirilganda bemor yotkizilib chov 
kanalining tashki teshikidan barmok kirgizib kuradi. Normada chov kanalining tashki teshigi kichik 
barmokning uchi kirishi mumkin, agar chov kanalining orka devori kuchsizlangan bulsa kichik 
barmokni uchi erkin kirib chikadi. Barmok kirigizgandan sung yutalganda turtki simptomini xam 
aniklaydi. Ayollarda chov kanalining tashki teshikiga barmok kirigizib bulmaydi. Ayollarda chov 
churrasini bachadonni ichak boylami kistasi bilan differensial diagnostika kilish kerak. Bachadon 
yumalok boylami kistasida churradan fark kilib, gorizontal xolatda kattaligi uzgarmaydi. Perkutor 
tovush xamma vakt tumtok buladi. Davomi xuddi churranikiga uxshaydi. Kiyshik va tugri 
churralarni xam farklash kerak. 

---

Kiyshik churralarda: tugma bulishi mumkin, kupincha yosh bolalarda va urta yoshli 
odamlarda uchraydi.chov kanali buyicha kisib turadi. YOrgokka tushadi, bir tomonlama, orka 
devori boshlanishida uzgarmagan, urug tizimchasi churra tomonidan kattalashgan. 
Tugri churralarda: kupincha keksa kishilarda uchraydi, chov boylami ustia shishib turadi, 
yorgokka kam xollarda, tunlari kupincha ikki tomonlama buladi. Kanalining orka devori 
kuchsizlashgan. Bundan tashkari asoratlangan chov churrasini yorgok istixonasi bilan va urug 
tizimchasini venasining kengayishi bilan xam farklash kerak. 
Davolash: asosan jarroxlik yuli bilan operatsiya kilinib davolanadi. Operatsiyani asosiy 
maksadi chov kanali platina kilib maxkamlashdan iborat. Operatsiya boskichli olib boriladi. 
1-boskich chov boylamida 2sm yukoridan parallel ravishda kesma utkazilib, chov kanalga kirish. 
Bunda korinning tashki kiyshik mushagini apanevrozi tolalarini yunalishi buyicha ochiladi va 
kundalang mashakda ajratiladi. 
2-boskich churra xaltasini ajratib olib tashlash kerk 
3-boskich chov kanalini ichki chukur xalkasini normal xolatida tikish 
4-boskich chov kanalini plastina kilish 
CHov kanalini plastika kilishni bir kancha usullari mavjud. 
Jirar usuli. Bu usul bilan chov kanalini oldingi devori mustaxkamlanadi. Bunda chov 
kanalining oldingi devori ochilib, churra xaltasi ajratib ochiladi va churra a’zosi ichkariga kiritiladi. 
Ichki chov xaltasi tikilib urug tizimchasi ustidan avval ichki kiyshik mushak, keyin kundalang 
mushak va tashki kiyshik mushakni yukoriga aloxida aloxida chov boylamiga tikiladi. Korinning 
tashki mushagini pastki dublikatura xosil kilinib yukoridagi dublikatura ustiga tikiladi. Bu usulni 
chov boylamiga tikilganda chov boylami kuprok zararlanadi. 
Spasokukotskiy usuli. Bu usul jigar usulini kayta ishlagan usulidir. Jigar usuldan farki ichki 
kiyshik mushak kundalang mushak va tashki mushak yukorigi dublikatura bir xil choklar bilan 
uchalasi birgalikda chov boylamiga tikiladi. Pastki apanevroz varagi yukori varak ustidan 
dublikatura xosil kilib tikiladi. Bunda chov boylami kam zararlanadi. 
Bassitsi usuli. Bu usul bilan chov kanalini orka devori mustaxkamlanadi. Bunda urug 
tizimchasi lateral tomonga tortilib uning tagidan ichki kiyshik mushagi va kundalang mushak 
korinning kundalang fassiyasi bilan chov boylamiga tikiladi. YAraning medial burchagiga 
korinning tugri mushagi apanevrozini kov suyagi dumbogiga suyak usti pardasiga tikiladi. Urug 
tizimchasi joyiga olib kelishib ustidan tashki kiyshik mashakini pastki va ustki apanevrozlar uchma-
uch tikiladi. 
Postemskiy usuli. Bu usulini maksadi urug tizimchasini va chov kanalini joyini 
uzgartirishidir. Bunda chov kanalini ichki teshigi medal tomonlama kiskartiriladi. Ichki kiyshik va 
kundalang mushaklar lateral tomondan kesilib urug tizimchasiga joy tayyorlanadi. Urug tizimchasi 
tagidan bu mushaklar uzaro tikiladi. Keyin chov kanali devori mustaxkamlanadi. Buning uchun 
tugri mushak kini ichki tugri mushak laxtagi ichki kiyshik va kundalang boylamiga tikiladi. 
YUkorigi tugri mushak laxtagi ichki kiyshik va kundalang mushak chov boylamiga tikiladi. Pastki 
apanevroz xam urug tizimchasi tagidan yukorigi apanevroz ustiga tikiladi. Keyin urug tizimchasi 
kuyilib teri osti klechatkasi va teri tikiladi. 

---

Son churralari.
Son churralari, son soxasini skarb uchburchagi soxasida joylashib son kanalidan korin bushligi 
a’zolarini chikishi xisoblanadi. Son kanali normada bulmaydi, lekin korindagi bosim olishi 
natijasida chov boylamini tomirlar chikadigan tomonidan, ya’ni lakuna vazaromdan churra a’zosi 
chikib, sonni xususiy fassiyalari orasiga chikib koladi.
Davosi. Jarroxlik yuli bilan operatsiya kilinadi.
Bassini usuli. CHov boylamiga parallel ravishda pastdan yoki yukoridan kesma utkazilib 
churra xaltasi ajratilib kesib olingandan keyin son kanalini kirish teshigiga chov boylami va Kuper 
boylami birlashtirilib tikiladi. Keyin sonni katta fassiyasi va kirrasimon fassiyasi kushib tikiladi. 
Kindik churralari.
Kindik churrasi deb, korin a’zolarini kindik soxasidagi korin devori defekti orkali chikib 
kolishiga aytiladi. Normada kindik xalkasi tulik yopilib ketishi kerak. Kindik churralari kupincha 
yosh bolalarda 6-oylikgacha va 40 yoshdagi kishilarda uchraydi. Ayollarga erkaklarga nisbatan 
kuprok uchraydi. 
Davosi. YOsh bolalarda agar kiynalish bulmasa, massaj, gimnastika va kindik soxasiga bandaj 
kuyib boglanadi. Kata yoshdagi kishilarda jarroxlik yuli bilan operatsiya kilinadi.
Sapejko usuli. Bunda kindik soxasida ok chizikka parallel kindikni atrofidan 2ta kesim 
utkaziladi. Kesma buylama utkazilib churra xaltasi topilib kesib olinadi. Darvozasi tikilib korinning 
tugri mushagi ichki bir-biriga dublikatura shakllda tikiladi. 
Korinning ok chizigi churrasi. 
Korinning ok chizigi fibroz tolalarini bir-biriga kalin tutashishidan kelib chikadi. Bular orasida 
yorik va chukurliklar xosil bulib shu erlardan churra xosil buladi.
Davosi. Jarroxlik yuli bilan Sapejka usuli bilan operatsiya kilish. YUkoridagi churralardan 
tashkari jaroxat va operatsiyadan keyingi, xanjarsimon usik churra, yarimoysimon chizik, bel 
soxasidagi yoki teshik, oralik va utirgich suyagi teshigi churralari xam uchraydi. Bu churralar kam 
vaktlarda yuzaga keladi. Jarroxlik yuli bilan davolanadi.