Mavzu: Qora metallurgiya sanoati

Mavzu:Qora metallurgiya sanoati 
Qora metallurgiya sanoati-
temir rudasini qazib chiqarish →
cho’yan eritish → 
po’lat eritish →
prokat ishlab chiqarish →
ferroqotishmalar 
ishlab chiqarishdan iborat. 
Qora metallurgiya milliy iqtisodiyotning o’zagi hisoblanadi va uning asosiy 
tarmoqlari bilan bog’langan. U mashinasozlikka va qurilish industriyasiga metall 
beradi, qazib chiqariladigan ko’mirning katta qismini ishlatadi. Kimyo sanoatining 
asosiy xomashyo manbalaridan biri, ya’ni koks ishlab chiqarish chiqindilaridan olinadi, qishloq xo’jaligiga tarkibida fosfor bo’lgan shlak – o’g’it beradi, relslar, 
mashinasozlik uchun metall beradi. 
Metallurgiya kombinatlari juda ko’p xomashyo va yoqilg’i talab qiladi. Shu 
bois metallurgiya korxonalari xomashyo va yoqilg’i manbalariga yaqin yoki ular 
oralig’ida joylashtirilishi lozim. 
Biroq, qora metallurgiya zavodlarini joylashtirish qonuniyatlari bir xil 
bo’lmaydi. Ma’lumki, qazib olinadigan temir rudasining, o’rtacha hisoblaganda, 
taxminan, 48 – 50 foizi foydalidir, ya’ni ulardan deyarli shuncha cho’yan olish 
mumkin (1 tonna cho’yan ishlab chiqishda taxminan 2 tonnaga yaqin temir rudasi 
va 1,2 tonna kokslanuvchi ko’mir sarflanadi). Lekin bu “o’rtacha” raqam hamma 
joyda ham bir xil emas: ayrim konlarda temirning qazib olinadigan rudadagi ulushi 
atigi 17 – 20 foizni tashkil etadi, xolos. Bunday konlarga Uraldagi Koshkonarni yoki 
Qoraqalpog’iston Respublikasidagi Tebinbuloqni misol qilib ko’rsatish mumkin. 
O’z-o’zidan ko’rinib turibdiki, bu yerda qazib olinadigan rudani bevosita domna 
pechlarida eritib bo’lmaydi, chunki kerakli mineralldan ko’ra keraksiz jinslar 
ko’proq. Shuning uchun bu ruda, albatta, dastlab boyitilishi va uning tarkibidagi 
foydali mineralning hissasi oshirilishi lozim. Boyitilgandan so’ng ruda tarkibidagi 
metall miqdori bir necha barobar ko’payadi. Ammo bundan keyin ham uning hissasi 
yetarlicha bo’lmaydi. Shuning uchun metallurgiya korxonalari ko’proq xomashyo 
rayoniga yaqinroq joylashtiriladi.

Yer yuzida “boy” konlar ham yo’q emas - Kursk magnit anomaliyasiga 

kiruvchi Belgorod yaqinidagi konlarda temirning rudadagi ulushi 60 – 65 foizgacha 
yetadi. Binobarin, bundan qazib olinadigan xomashyoni bevosita boyitmasdan 
domna pechlarida eritsa bo’ladi. Modomiki shunday ekan, ularni tashib borish uchun 
transport xarajatlari va, pirovard natijada, eritilgan cho’yanning tannarxi uncha 
yuqori bo’lmaydi. Bu esa korxonalarni yoqilg’i rayonida yoki unga yaqin joylarda 
qurishni taqozo etadi.