Mavzu: Qon ketishi va qon yo’qotish. Qon ketishni vaqtincha va batamom to’xtatish usullari

Tomirni yaralangan joydan yukorida boglash
. 
Kon oksa va uni tuxtatishning iloji bulmasa, kon ketayotgan tomirni 
yukorisidan boglanadi. Ba’zan tomirni yaralangan joydan yukoridan boglash 
operasiya oldidan kup kon yukotilmasligi uchun kushimcha usul sifatida 

---

bajariladi. Masalan, tomir arroziyasi natijasida infeksiya tushgan yaradan 
ikkilamchi kon ketishi, tashki yonbosh arteriyasini son artikulyasiya oldidan 
boglash, bukok bezini olib tashlashdan oldin til arteriyasini boglash va x.k.
Bu metodning kamchiliklaridan biri, katta arterial tomir shikastlanganda, 
kollateral kon aylanishi yetishmovchilidan yeki yuklidan oyok –kulning pasti 
kismida jonsizlanish yuzaga kelishi mumkin. 
Boglash urnini bosuvchi usullar
. 
Bu usullarda tukima orkali kiskichga olingan tomirni tikish yuli bilan 
okayotgan kon tuxtatiladi. Bu xolda tomir uning atrofi yumshok tukimalar bilan 
kisiladi. Tukima orkali tomirlarni boglash usuli tomir ligaturasi sirpanib ketishi 
xavfi bulganda yoki kesilgan tomir ichkarida bulib, uni boglab bulmagandagina 
ishlatiladi. 
Mexanik usullardan yana bir tomir uchini kiskich bilan kisib ,bunda 
buralgan tomirning devori ichkariga karab koladi va tromb bulishiga yordam 
beradi. Bu usul kichik arteriya tomirlaridan kon ketishida amalga oshiriladi. 
Kiskichni tomirlarda kisib koldirish
. 
Bu usul chukur va katta tomirlardan kon ketganda kullaniladi. Bu xolda 
odatda tomirni ligatura bilan boglash imkoni bulmaydi, shuning uchun kiskichni 
yarada koldirishga tugri keladi. Bu usul ishonchsiz bulib, kon ketganda kullaniladi, 
4-7 kundan keyin kiskich olinganda xam kon ketishi mumkin. 
Kon ketishning batamom tuxtatishning asosiy usuli kon okayotgan organni 
xirurgik yul bilan olib tashlash, masalan talok yorilganda olib tashlash xisoblanadi. 
Tomir choki xozirgi xirurgiyaning katta yutuklaridan xisoblanadi. Kon 
ketayotgan tomir boglansa, u odatda kon aylanish sistemasi tashkil kilinadi, tomir 
choki esa tomirning butunligini tiklashga imkon beradi. 

---

Bunday xollar tomirlar shikastlanganda, shuningdek, operasiya bilan (xavfli 
bezlar anevrizmalariolib tashlanganda) tomir tomirlar kesilganda xam foyda 
beradi. Tomir choki igna teshigiga urnatilag ip bilan (atravmatik ignalar) tikiladi. 
Shuningdek tomirlar butunligini konservlangan tomir yoki plastmasadan 
yasalgan protez bilan saklab kolish mumkin. Ba’zan chok kuyishning ilojisi 
bulmasa, konservlangan arteriya, vena tomirlari, protezlarning ma’lum kismini 
almashtirishga imkon beradi. Bu protezlar turli usullar bilan tayyorlanishi mumkin: 
1.
Murdalardan olinadi va sovuk xarorat xamda post bosim maxsus usulda 
arteriyadan tayyorlanadi (liofil kuritish). Bunday tayyor protezlar ichki bosim 
pasaytirilgan past temperaturada uzok saklanish mumkin. 
2.
Tomir protezlari sun’iy materiallardan tayyorlanadi( vinil, dakron, tiflon 
va b.)Tomir chokini kulda atravmatik igna ,ipak, kapron, supramid va xokazo 
yordamida,shuningdek maxsus apparatlar (tantal skrepkalari bilan tikish) kuyish 
mumkin. Bu boadi olimlardan D.A.Doleskiy va V.F.Gudovlarning xizmati katta. 
D.A.Doleskiy kon tomirlarni bir-biriga yoki yoki sun’iy tomir protezi bilan bir-
biriga ulash xalksini kashf kildi. V.F.Gudov esa dunyoda birinchi marta tomirlarga 
mexanik apparatlar bilan biriktirish yulini topdi. Bu apparatlar juda kichik bulgan 
arteriya va vena tomirlarini tikishda ishlatiladi.