Mavzu: Qon ketishi va qon yo’qotish. Qon ketishni vaqtincha va batamom to’xtatish usullari

 
Kon ketishini batamom tuxtatish
. 
Kon ketishini mexanik, termik, kimyoviy va biologik usullar bilan batamom 
tuxtatish mumkin. Tashki kon ketganda agar shikastli tomir kurinmasa, jaroxat 
xirurgik yul bilan kengaytiriladi, yeki kukrak kafasiga kon ketganda, 
tomirni topib boglash uchun kafasi yeki korin bushligini operasiya yuli 
bilan E (torakotomiya , laparotomiya) ochishga tugri keladi . 
Kon ketishini tuxtatishning mexanik usullari
. 
Kapillyar, parenximatoz, vena ba’zan kichik arteriya tomirlaridan kon 
ketganda boglamlardan foydalanish mumkin. Kon aylanishni buzmaslik uchun 
boglam tomirni xaddan tashkari bulmasligi lozim, chunki bu ayniksa ikkidamchi 
kon ketishlarda tukimalarning jonsizlanishiga olib keladi. Vena tomirlaridan kon 
ketganda oyok kutarib turmay, bosib turadigan boglam kuyilsa, konni batamom
tuxtatish mumkin ( vena tomirlari varikoz tugunchalari yorilganda). 
Kon ketayetganda tomirni bosib turish uchun yara orasida korin bushligiga ( 
masalan, talok olib tashlanganda, uning urnidan ketsa ) doka tampon tikib 
kuyiladi. 

---

Kon okayetgan tomir ma’lum bulmasa, kupincha doka yeki tayerlangan 
ingichka tamponlar batamom kon ketishini tuxtatishning birdan -bir yuli 
xisoblanadi. Masalan, bu usul vena sinuslari, kin, burunva suyak bushligidan, 
milklardan kon ketganda yaxshi ta’sir kursatadi. Abu Ali Ibn Sino «Tib 
konunlari»ning 1-bobida yaradan kon ketganda tamponlardan foydalanganini, 
ularni olib tashlashda organizm asta-sekin uzi tashkariga itaradi, deb eslatib utadi. 
Kuyilgan tampon tukimalarni ezib turishi sababli 48 soatdan uzok muddat 
kuyimasligi, uni antiseptik moddalar kullab, shillik kavatni shikastlantirmasdan 
avaylab olinadi. Korin bushligiga kuyilgan tampon birdaniga olib tashlanmaydi, 
avval u urnidan siljitiladi sungi kunlarda sekin tortib olinadi, bunda bemorga ogrik 
koldiruvchi moddalar kilinadi. 
Tomirni yaradan boglash kon tuxtatishning eng kup tarkalgan va ishonchli 
usullaridan xisoblanadi. Bu usuldan shark tabobatini namoyandasi, X asrda yashab 
utgan Abul Kosim (936-1013yy.) «Al-Tib» kitobning 30- kismida okayotgan kon 
tomirini ikkilamchi tugun bilan boglashni tavsiya kiladi. 
Abu Ali Ibn Sino uzining «Tib konunlari» kitobida tomirning ikkala uchini 
boglash tugrisida yozib utadi. Kon okayotgan tomirni boglash uchun uni kon 
tuxtatuvchi kiskich bilan kisib olingan ketgut yoki ipak bilan boglanadi. Birinchi 
tugundan sung kiskich olib tashlanadi va ikkinchi tugun tortib boglanadi. Tomirni 
yonma-yon kiskich bilan tukimalarni kiskich bilan kismasdan olish zarur, 
shuningdek uning markaziy va permferik uchlari ayrim –ayrim kiskichlar bilan 
olingani ma’kul. Kon tomirlar yaralanganda, pulsasiya ta’siri natijasida kuyilgan 
tomir boglami surilib, sirpanib ketish xavfi tugiladi. Bunday xolatda tomir uning 
atrofidagi tukimalar tikilgach boglanadi. Bu ligatura sirpanib ketishga yul 
kuymaydi.