Mavzu: Qon guruxlarini aniqlash

Mavzu: Qon guruxlarini aniqlash
1901 yili avstriyalik olim K.Landshteyner 1907 yili chex olimi Ya.Yanskiy turli odamlar qoni kimyoviy biologik xossalariga kura bir-biridan fark qilishini aniqlaganlar qonning eritrotsitlari tarkibida agglyutinogen plazmasi tarkibida agglyutinin moddsi bo’lib, ularning har biri kimyoviy xossalariga kura ikki turga bo’linadi, ya’ni aglyutinoge A va B aglyutinin A va B bitta odam qonining eritrotsitlari va plazmasida bir xil belgili modda bulmasligi kerak. Ana shunga kura barcha odamlar qoni turt gruppaga bo’linadi.

I-Gpynna-eritrotsitlarda agglyutinogon umuman bo’lmaydi, plazmada agglyutinin A va B bo’ladi.

II-Gruppa-eritrotsitlarda agglyutinogen A plazmada agglyutiyain V bo’ladi.

III-Gruppa-eritrotsitlarda agglyutinog-en V plazmada agglyutinin A bo’ladi.

IV. Gpynna-eritrotsitlarda agglyutinogen A va V bo’lib,plazmada agglyutinin umuman bulmaydi.

Dunyodagi ko’p mamlakatlarda yashovchi odamlarning qon gruppalarini aniqlash shuni ko’rsatdiki qoni I gruppa bo’lgan odamlar aholining o’rtacha 40% ini, II gruppa-39% ini, III gruppa-15% ini va IV gruppa-6 % ini tashkil etadi. 1940 yili K. Landshteyner ap Viner qonning eritrotsitlarida agglyutinogen A va V dan tashqari, yana bir modda borligini aniqlab; uni rezus faktor (Rh-faktor) deb

atadilar. Bu faktor 85% odamlar qonida bo’ladi va ular rezus musbat qonli odam deb ataladi. 15% odamlarning qonida bu faktor bo’lmaydi. Rezus musbat qon rezus manfiy odam qoniga qo’yilsa birinchi martasida hech qanday noxush reaktsiya ro’y bermaydi. Lekin rezus manfiy qonli odam qonida qo’yilgan rezus musbat qonga qarshi antitellar hosil bo’ladi. Shu odamga ikkinchi marta rezus musbat qon qo’yilsa uning qonida agglyutinatsiya hodisasi ro’y beradi. Qon gruppalari va rezus faktor nasldan-naslga o’tadi. Agar erkakning qoni rezus musbat bo’lib, ayolning qoni rezus

maifiy bo’lsa, bino bo’lgan homila qon onadan o’tsa, uning qoni rezus manfiy bo’ladi bundan sog’lom tug’iladi. Aksincha bo’lsa bunday bola gemolitik kasallik bilan tug’iladi uning terisi va ko’zlari sariq, jigar va talog’i kattalashgan qorni shishgan, tug’ilgan vaqtdan boshlab umumiy ahvoli og’ir bo’ladi, bolaning qoni almashtiriladi Odam organizmda kasallik qo’zgatuvchi turli mikroblar, viruslar, zamburug’lar va boshqalar kirishi natijasida yuzaga keladigan xastaliklar yuqumli kasalliklar deb

ataladi. Yuqumli kasalliklarni mikroblar qo’zg’atishi frantsuz olimi Lui Paster tomonidan aniqlangan. Hozir mikroblarning 1500 ga yaqin, viruslarning 100 ortiq turlari ma’lum. Ular odamga turli yo’llar bilan ya’ni havo, teri, oziq-ovqat, jinsiy aloqa orqali va kasal odamning qoni yoki qon plazmasi bemorga quyilganda, yaxshilab sterillan magan shpritslar bilan ukol qilinganda, kasal hayvon va parrandalar maxsulotini yaxshi pishirmasdan iste’mol qilinganda, kassallangan hasharotlar chaqqanda kirishi mumkin.
Bu holatlarni o'rganish qonda alohida oqsil moddalar: eritrosit-larda agglyutinogenlar, plazmada esa-agglyutininlar borligi aniqlan-di. Eritrositlarda ikki xil: A va B agglyutinogeni, qon plazmasida esa ikki xil: grekcha a va p harflari bilan belgilanuvchi agglyutinin bo'lishi mumkin. Agar bir nomli agglyutinin va agglyutinogen a va A, p va B uchrashsa agglyutinatsiya va gemoliz bo'ladi.

Qonda u yoki bu agglyutinogen va agglyutininlarni boiishiga qa-rab odamlarni qoni to'rt giruhga bo'linadi. (jadval)