Mavzu: Qayin (Betula) turkumi turlar biologiyasi, ekologiyasi va ko‘kalamzorlashtirishdagi ahamiyati. Reja: I kirish II asosiy qism

101-rasm. Oddiy o‘rmon yong‘og‘i

1-changchi va urug‘chi kuchalali novda, 2-bargli va mevali novda, 3-urug‘chi kuchalaning himoya qobig‘i, 4-changdon, 5-ural- gan urug‘chi, 6-urug‘langan tugun, 7-mevasi, 8-niholi.
O ddiy o‘rmon yong‘og‘i (Sorylus avellana L.) buta yoki ko‘p tanali kichik daraxt bo‘lib, balandligi 5-7 m ga etadi. Shoxining po‘stlog‘i silliq, kul-g‘isht rangida. Barglari yumaloq, goh uchli, tubi yuraksimon, cheti har xil tishchali. Ildizi baquvvat, o‘q va yon ildizlari yaxshi rivojlanib, erga chuqur o‘sib kiradi. O‘rmon yong‘og‘i 80 yilgacha yashaydi.Bu yong‘oqmevali tur MDH ning Evropa qismida keng tarqalgan.
U Кavkazda, Qrimda, G‘arbiy Evropada ham uchraydi. O‘zbe- kistonda tog‘li hududlarda yaxshi o‘sib hosil beradi. U soyaga chidamli bo‘lib, baland daraxtlar tagida ham o‘saveradi. Ochiq erlarda, nam tuproqli joylarda parxish yo‘li bilan va er osti ildiz poyasidan ko‘payib, tez tarqaladi. Unumdor erlarda yaxshi o‘sadi. Yog‘ochi oqish rangda, qattiq, egiluvchan va oson yoriladigan bo‘ladi. Undan bochkalarga gardish yasaladi.
Po‘stdog‘i teri oshlash uchui ishlatiladi. Yong‘og‘i yangiligida qovurib iste’mol qilinadi, konditer sanoati uchun qimmatli xom- ashyo hisoblanadi.
U juda mazali, servitamin bo‘ladi. O‘rmonshunoslik ishlari-da ahamiyatga ega. Uni ihota o‘rmon qatorlari barpo etish, tog‘ qiyaliklarini yuvilib ketishdan saqlash maqsadida ekish tavsiya qilinadi.
O‘rmon yong‘og‘ining Uzoq Sharqda va Sharqiy Sibirda turli bargli o‘rmon yong‘og‘i (Corylus hetorophylla Fisch.) va Кavkaz, Кichik Osiyo, Bolqon yarim orolida ayiq yong‘og‘i (Corylus colurna L.) kabi turlari tarqalgan.


III Foydalanilgan Adabiyotlar
1. Salobiddinov S. S. Gulli o`simliklar sistematikasi. T. «O`qituvchi» 1966
2. Hamdamov I va boshqalar. Botanika asoslari. T. «Mehnat». 1990
3. Xujanovskiy V. Ch. Kurs obshey. Botanika. M. Vo`sshaya shkola. 1982
4. Kursanov L. I. va boshqalar. Botanika (O`simliklar sistematikasi). Toshkent. «O`rta va Oliy maktab» 1963
5. Mustafoev S. M. Botanika. Toshkent. «O`zbekiston» 2002
6. Maxmedov A., Tog`aev I. U. Yuksak o`simliklar bo`yicha amaliy mashg`ulotlar. Toshkent «Universitet». 1994y