bog‘lanishning reaktsiyasi -
, shu ipning tarangligi bo‘yicha
yo‘nalgan bo‘ladi.
3. Ts i l i n d r s i m o n sh a r n i r (p o d sh i p n i k).
Tsilindrik sharnir (yoki sharnir) ikki jismni bir-biriga shunday
bog‘laydiki, natijada bir jism ikkinchi jismga nisbatan umumiy
o‘q, ya’ni sharnir o‘qi atrofida faqat aylanma harakat qila oladilar xolos.
Agar AB jism qo‘zg‘almas D tayanchga sharnir orqali biriktirilgan bo‘lsa,
jismning A nuqtasi sharnir o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan hech qaysi bir tomonga
harakat qila olmaydi. Shu sababli tsilindrik sharnirdan iborat bo‘lgan
bog‘lanishning reaktsiyasi -
, sharnir o‘qiga
perpendikulyar bo‘lgan tekislikda joylashgan
bo‘lib, ixtiyoriy yo‘nalishda bo‘lishi mumkin,
ya’ni Axy tekisligida ixtiyoriy ravishda
joylashgan bo‘ladi. Bu holda
- reaktsiya
kuchining na moduli R - ni, na yo‘nalishini (a -
burchakni) oldindan aniqlab bo‘lmaydi.
4. S f e r a s i m o n s h a r n i r , t o v o n . Sferasimon sharnir bilan biriktirilgan
jismlar A nuqtadan o‘tuvchi ixtiyoriy o‘q atrofida xohlagan tomonga aylanishi
N
T
R
R
8 -shakl
9 -shakl
10 -shakl.
mumkin. U holda jismning A nuqtasi (11 -shakl) qo‘zg‘almas bo‘ladi. Shu sababli,
sferasimon sharnirdan iborat bog‘lanishning reaktsiya kuchi -
, A nuqtaga
qo‘yilgan bo‘lib, u fazoning ixtiyoriy tomoniga yo‘nalgan bo‘lishi mumkin. Bu
holda ham yuqoridagi kabi
- reaktsiya kuchining na modulini va Axyz o‘qlari
bilan tashkil etgan burchaklarni oldindan aniqlab bo‘lmaydi.
11-b,shaklda tasvirlangan t o v
o n (tayanch podshipnik)dan iborat
bog‘lanishning reaktsiyasi
-ning
fazodagi yo‘nalishini ham oldindan
aniqlab bo‘lmaydi.
5. B a z n s i z s t e r j e n.
Agar sterjenning sof og‘irligi, u
ko‘tarib turgan yukning og‘irligidan
bir necha marta kichkina bo‘lsa,
bunday sterjen vaznsiz deb ataladi.
Faraz qilaylik muvozanatda bo‘lgan
jismga vaznsiz sterjenlar A va B nuqtalaridagi sharnirlar orqali (12- a shakl)
mahkamlangan bo‘lsin.
U holda sterjenga faqat A va B nuqtalarga qo‘yilgan ikkita kuch ta’sir etishi
mumkin, agar jism muvozanatda bo‘lsa bu kuchlar o‘zaro muvozanatlashuvchi
kuchlar sistemasini tashkil etib, AB to‘g‘ri chiziq bo‘ylab (4-a,b,shakl)
yo‘naladilar. U holda ta’sir va aks ta’sir qonuniga asosan sterjen jismga ham shu
AB chiziq bo‘ylab yo‘nalgan kuchlar bilan ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli vaznsiz
sterjendan iborat bog‘lanishlarning reaktsiya kuchlari -
, sterjenning o‘qi
bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi
Agar bog‘lanish egri
chiziqli vaznsiz sterjendan
iborat bo‘lsa (12 -b shakl),
u
holda
ham
bunday
sterjenning reaktsiyasi A va
B nuqtalardan o‘tuvchi o‘q
bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi.
(12-a,shakl).
Statika
masalalarini
echishda, reaktsiya kuchlari aniqlanishlari zarur bo‘lgan noma’lum kattaliklar
hisoblanadilar. Ularni aniqlash orqali, ta’sir va aks ta’sir qonuniga, asosan
bog‘lanishga ta’sir etayotgan kuchning miqdori aniqlanadi, ular esa o‘z o‘rnida
konstruktsiyalarning mustahkamligini ta’minlashda foydalaniladigan asosiy
parametrlar bo‘lib hisoblanadi.
R
R
R
N
11- shakl
12 -shakl.