Mavzu: Qadimgi Xitoy

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

19 

XULOSA 

 

 

Qadimgi  Xitoy  haqida  xulosa  qilib  shuni  aytishimiz  mumkinki,  qadimgi  Sharq  madaniyati, 

davlatchilik tarixini u davlatsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Chunki qadimgi Xitoy alohida ahamiyat kasb etgan 

o‘ziga xos madaniyatni o‘zida mujassam etgan. 

 

Qadimgi Xitoy davri dastlabki davlat birlashmalari bo‘lgan o‘sha qadimgi Shan davlati, undan so‘ng 

Chjou  davlati,  Sin  sulolasi  va  Xan  sulolalari  davlati  yashagan  davrlarni  o‘z  ichiga  oladi  ya‘ni  mil.  avv 

uchinchi  mingyillik  o‘rtalaridan  boshlab  to  milodiy  220-yilgacha,  Xan  davlati  uchta  davlatga  bo‘lib 

ketgungacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu katta davr ichida Xitoyda ancha o‘zgarishlar sodir bo‘lgan. 

Uning sivilizatsiyasi ham boshqa Sharq davlatlari singari daryo bo‘yida boshlangan. Daryodan oqib keluvchi 

serunum tuproq sun‘iy sug‘orma dehqonchilik uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.  

 

Rivojlangan  sun‘iy  sug‘orma  dehqonchilk  keyinchalik  o‘ziga  xos  madaniyat  yutuqlariga  erishishga 

asos  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Bu  davrda  xitoyliklar  dunyo  ahamiyatiga  molik  kashfiyotlar  qilishgan.  Bularga 

misol tariqasida mil. avv 5 asrda kashf qilingan ipak, mil. avv 1 asrda qog‘ozni, yer qimirlashini avvaldan 

biluvchi  seysmograf,  dunyo  tomonlarini  aniqlab  beruvchi  kompas(  u  har  doim  janubni  ko‘rsatib  turgan), 

iyerogliflardan  iborat  yozuv  (  keyinchlik  bu  yozuv  koreys,  yapon  hamda  vetnam  yozuvlariga  asos  bo‘lib 

xizmat qilgan)ni va boshqa ixtirolarni keltirishimiz mumkin.  

 

Xan  sulolasini  buyuk  imperatori  U  Di  (mil.  avv  140-87  yy)  hukumronligi  davrida  nafaqat  Sharqda 

balki  butun  Osiyo  va  Yevropada  katta  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  Buyuk  ipak  yo‘lini  ochilishi  savdo-sotiq, 

madaniy  aloqalarni  almashishiga  xizmat  qilgan.  Buyuk  ipak  yo‘li  orqali  sharqiy  Osiyodagi  Sariq  dengizi 

bo‘yidagi davlatlar Xitoy hududidan o‘tib, sharqiy Turkiston, O‘rta Osiyo, Eron, Old Osiyo, Kichik Osiyo 

hududidan o‘tib Yevropa hududlarigacha borgan. Uni yo‘nalishidagi davlatlar ancha rivojlangan, bir-birlari 

bilan doimo aloqalar qilib turishgan.