Mavzu: qadimgi quyosh kalendari

Namangan davlat universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti tarix yoʻnalishi TRXEU20 guruh talabasi Ortiqboyev Shohruhbekning maxsus tarix fanlaridan tayyorlagan mustaqil ishi!!!
Mavzu: qadimgi quyosh kalendari
Quyosh kalendari. Quyosh kalendarida tropik yilning uzunligi asos qilib olinadi. Quyosh kalendarining uzunligi tropik yilning uzunligiga mumkin qadar yaqin bolishi kerak. Agar kalendar yili tropik yildan qisqaroq boʻlsa, biz oʻlchayotgan vaqt oraligida ortiqcha vaqt qoladi. Masalan kalendar yili qadimgi Misrdagidek 365 sutka deb olinsa, u liopik yildan deyarli 6 soat qisqa bo‘lganligidan, 4 yildan so'ng Quyosh bilan bahorgi tengkunlik nuqtasining birlashishi 21-martga emas, balki 22-martga, yana 4-yildan so'ng 23-martga to’g'ri kelar edi. Shunday qilib kalendar yili tropik yildan qisqa boʻlsa, yil fasllari kalendar yilining keyingi kunlariga surila boradi. Bunday surilish bir necha avlod hayoti davomida sezilarli xatoga olib kelishi mumkin.qadimgi quyosh kkalendariga yorqin misol Yuliy Sezar kalendaridir. Yuliy Sezar Misr Quyosh kalendarini organib chiqadi va Rim Oy-quyosh kalendarini yangi Quyosh kalendari bilan o'zgartiradi. Dastlabki Misr quyosh kalendari eramizdan avvalgi 3 ming yillikda yaratiladi. Misr astronomlari eng yorqin yulduz boʻlgan Siriusning geliakik ko'rinishi Nil daryosidagi toshqin vaqtiga to‘g‘ri kelishini aniqlagan. Bu ikki hodisa esa bahorgi tengkunlik davriga to'g'ri kelgan. Misr kalendarida bir yilning uzunligi 365 sutkaga teng boʻlgan. Bir yil esa o‘n ikkita 30 kunlik oylarga va qo‘shimcha yana besh kundan iborat boʻlgan. Har to'rt yilda bir sutka xatolik vujudga kelardi. Mazkur Misr kalendari bir necha asrlar davomida ishlatib kelingan. Mazkur kalendarni isloh qilishga bir necha bor urinib koʻrishgan. Yulian kalendaridagi xatolikni tuzatish maqsadida 1582-yilda Rim papasi Grigoriy XIII boshchiligida kalendar islohoti o‘tkaziladi. Natijada vangi bugungi kunda dunyoda ishlatib kelinayotgan Grigoriy kalendari tuziladi. Grigoriy kalendarining uzunligi 365,242500 sutkaga tengdir. Grigoriy kalendari tropik yildan 0,000304 sutkaga farq qiladi. Bu 3300 yilda bir sutkani tashkil qiladi. Xulosa qilib aytganda quyosh kalendaridan foydalanish qulay. Chunki quyosh kalendari yerning quyoshga nisbatan aylanish vaqtiga tengdir!