Mavzu: pulning va uning vazifalari

 

---

54 
Xulosa 
Pul – 
bu maxsus tovar, umumiy ekvivalent bo’lib, abstrakt mehnat 
xarajatlarini o’zida aks ettiradi va tovar xo’jaligidagi ijtimoiy ishlab chiqarish 
munosabatlarini ifodalaydi. Pul o’z taraqqiyotida quyidagi 4 bosqich va 4 shaklga 
ega bo’lgan ekan: 
1.
Tovar shaklida - “qo’yma” asrimizdan oldingi VII – asrgacha 
2.
Tanga pullar – “tanga” asrimizdan oldingi VII-XIX - asrlar 
3.
qog’oz pullar – “banknot” XIX-XX asrlar 
4.
Elektron pullar – “kartochka” XX – asr o’rtalarida 
5.
Jamiyat taraqqiyoti shunday amalga oshadiki, unda bir tomondan 
ma’lum bir iqtisodiy munosabatlar, aloqalar avvalgi tizim bilan vorislikni 
ta’minlaydi. Ikkinchi tomondan, jamiyatni olg’a eltuvchi yangi munosabatlar, 
aloqalar vujudga keladi. Uchinchidan, shunday iqtisodiy munosabatlar, aloqalar 
borki, ular jamiyatdagi o’zgarishlarga moslashgan xolda tizim rivojlanishiga katta 
ta’sir etib, ularni bir-biri bilan bog’laydi. Ana shunday munosabatlar Tovarpul 
munosabatlaridir. 
Ijtimoiy xo’jalik yuritishning tarixan ikki shakli mavjud. Birinchisi natural 
xo’jalik yuritish bo’lib, u eng uzoq davr (hozirgi paytda ham uchraydi) davom etgan. 
Ikkinchisi Tovar xo’jaligi bo’lib, u iqtisodiyotning rivojlangan bosqichiga xos. Ular 
bir-biridan farq qiladi. Tovar xo’jaligining eng katta farqi, mahsulot bozorda sotish 
uchun ishlab chiqariladi va tovar deb ataladi. 
Iqtisodiyotda yuz beradigan munosabatlar tovar, uni ishlab chiqarish va sotish 
bilan bog’liq munosabatlar bo’lib, shuning uchun tovar va uning xususiyatlarini, u 
haqdagi nazariyalarni o’rganish muhim ahamiyatga ega. Bu nazariyalarning eng 
asosiylari: qiymatning mehnat nazariyasi - klassik nazariya, me’yoriy naflilik 
nazariyasi – marjinal nazariya, sintez nazariyasi – Marshallning nazariyasidir. Bu 
nazariyalarning asosiy maqsadi ma’lum bir tovarga narx qanday 
belgilanishininazariy jihatdan asoslab berishdir. 
Tovar ishlab chiqarish bilan bog’liq holda pul kelib chiqar ekan, uning kelib 
chiqishi haqida ham qator nazariyalar borki, bu masalaga yondashuvga ko’ra 

---

55 
umumiy ravishda ikkiga: ratsionalistik va evolyutsion yondashuvgv bo’lish 
mumkin. Birinchisi sub’ektiv psixologik yondashuv bo’lib, pulning kelib chiqishi 
kishilar o’rtasidagi kelishuv tufayli yuz bergan degan fikr bildirsalar, ikkinchisi esa 
pud jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotining mahsuli deb ko’rsatishadi. 
Pul bozor itisodiyotining eng universal, eng yuqori likvidli vositasi bo’lib, 
qiymato’lchovi, muomala, jamg’arish funtsiyasini bajaradi. Dastlabki paytda pullar 
naqd pullardan iborat bo’lgan bo’lsa, tarixiy taraqqiyot davomida kredit 
munosabatlarini kelib chiqishi tufayli naqd bo’lmagan pullar ham ishlatiladigan 
bo’ldi. Hozirgi paytda mamlakatdagi barcha naqd va naqd bo’lmagan, «kvazi» 
pullar birgalikda pul massasini tashkil qiladi. 

---

56