2.1-Chizma-Pulga talab grafigi. Pulning aylanish tezligini hisobga olmaganda, real pul qoldig’iga talab formulasi quyidagicha bo’ladi:
(M/P) D =f (R, Y); Bu erda: R – foiz stavkasi; Y – real daromad.
Chiziqli bog’liqlikni e’tiborga olsak, quyidagicha formula hosil bo’ladi:
(M/P)D = kY - hR Bu erda: k va h – pulga talabning daromadlar va foiz stavkasiga ta’sirchanligini ifodalovchi koeffitsientlar; k – foiz stavkasi (real foiz stavkasi). Real foiz stavkasi nominal foiz stavkasidan inflyatsiya sur’atini ayirib topiladi. Daromad darajasining o’zgarishi foiz stavkasi o’zgarmas bo’lgan sharoitda ham pulga talabning ko’payishiga olib keladi. Bu grafikda pulga talab egri chizig’ining siljishi ko’rinishida namoyon bo’ladi.
Pulning Keyns nazariyasi - Bu 1920-yillarning oxiri va 30-yillarning boshlarida Keyns tomonidan taklif qilingan pulning mohiyati va uning kapitalistik ishlab chiqarishga taʼsiri haqidagi nazariyadir. Keyns pulning tovar xususiyatini inkor etib, nemis iqtisodchisi G.Knappga ergashib, pulni «belgilangan qiymat»ga ega bo‘lgan «xarter» deb e’lon qildi. Neoklassik nazariyaning bir qator qoidalariga qarshi chiqib, Keyns pulning iqtisodiyotdagi roli haqida o'z tushunchasini shakllantirdi. U miqdoriy nazariyaning Kembrij versiyasini o'zining "likvidlik afzalligi" haqidagi ta'limotida o'zgartirdi. Kontseptsiyaning asosiy tarkibiy qismlari ikkita eng mashhur asarda tasvirlangan: "Pul haqida traktat" (1930) va "Bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi" (1937). Keynscha sabab munosabatlarida pul omillari muhim rol o'ynagan
Keyns2 tezaurusning (pul to'planishi) uchta asosiy motivini shakllantirdi va asosladi:
tranzaksiya ( tranzaksiyaviyy);
ehtiyot choralari ( ehtiyotkor);
spekulyativ ( spekulyativ).
Birinchi ikkitasi pulning muomala vositasi va to'lov vositasi (tranzaksiya talabi) sifatidagi an'anaviy rolini aks ettiradi va tovar ayirboshlash operatsiyalariga bog'liq bo'lib, pulning miqdoriy nazariyasining Kembrij versiyasi qoidalariga mos keladi. Spekulyativ qoldiqlarga talab foiz stavkasi omiliga bog'liq holda amalga oshiriladi. Shu munosabat bilan, pulga yalpi talab daromad funktsiyasi bo'lgan bitimning ikki elementi va foiz stavkasi funktsiyasi bo'lgan spekulyativ yig'indisi sifatida aniqlandi. Keyns modeli quyidagi shaklda taqdim etilgan: Keyns tranzaksiya motivini daromad olish va uni sarflash o'rtasidagi vaqt oralig'ini to'ldirish istagi sifatida belgilagan. Ushbu motivning ta'sir darajasi daromad miqdori va uni olish va ishlatish o'rtasidagi vaqt oralig'ining normal uzunligiga bog'liq. Bundan tashqari, Keyns shaxsning tranzaksiya motivini amalga oshirish uchun ega bo'lishni xohlaydigan nominal pul qoldiqlari miqdori doimiy ulush ekanligini aniqlaydi. Pul daromadlari va ga teng, bu yerda doimiy. Ushbu xulosa daromad olish va uni sarflash o'rtasidagi vaqt oralig'i doimiy ekanligi haqidagi taxmin bilan bir qatorda amalga oshiriladi. Ushbu intervalni o'zgartirish xo'jalik yurituvchi sub'ekt tomonidan naqd pul qoldiqlarini boshqarish zaruriyatiga olib keladi, keyinchalik ular istalgan tranzaksiya qoldiqlari deb hisoblanadi, chunki bu kontseptsiya tanlash imkoniyatini nazarda tutadi. Qoldiqning kerakli hajmi xo'jalik yurituvchi sub'ekt xarajatlarning optimal modelini tanlashi va natijada qiymatni aniqlashi mumkinligini anglatadi. . Bunda Prekayz miqdoriy nazariyasi va Keyns modelidagi talqindagi farqlarga e’tibor qaratish lozim. Klassik miqdoriy nazariyada, yuqorida ko'rsatilgandek, butun pul massasining aylanish tezligining o'zaro nisbati. Keyns modelida u faqat muomala qoldiqlarining aylanish tezligiga ishora qiladi; barcha naqd pul qoldiqlarining aylanish tezligiga spekulyativ talab ham ta'sir qiladi naqd pul qoldiqlarva natijada pul muomalasi tezligi foiz stavkasining funktsiyasidir. Spekulyativ talabning Keyns nazariyasi monetar nazariyalardan keskin farq qiladi (ularning pulning iqtisodiyotdagi rolini belgilovchi muhim belgilari quyida muhokama qilinadi). Shunday qilib, Keyns pul nazariyasini unga foiz stavkasini kiritish orqali qayta tuzdi. U pulni investitsion talabni shakllantirishning eng muhim omillaridan biri sifatida ko‘rsatdi va pul va narxlar o‘rtasidagi an’anaviy munosabatni fonga o‘tkazdi. Iqtisodiyot nazariyasida pulning mohiyati va kelib chiqish sabablarining turli talqinlari mavjud. Biroq, qarashlarning xilma-xilligiga qaramay, ularni shartli ravishda ikkita asosiy yondashuvga - sub'ektiv va ob'ektivga qisqartirish mumkin. Subyektiv yondashishda pul bu haqda odamlar oʻrtasidagi kelishuv natijasida paydo boʻlgan, pul esa faqat tovar ayirboshlashni soddalashtirish maqsadida uni muomalaga kiritgan davlat faoliyatining mahsuli, deb hisoblanadi. Ob'ektiv yondashish bilan pul tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi natijasi ekanligi, bu jarayonda tovar massasidan biri ajralib turganligi, buning uchun universal ekvivalentning roli belgilanganligi isbotlangan. Klassik miqdoriy nazariyada, yuqorida ko'rsatilgandek, butun pul massasining aylanish tezligining o'zaro nisbati. Keyns modelida u faqat muomala qoldiqlarining aylanish tezligiga ishora qiladi; barcha naqd pul qoldiqlarining aylanish tezligiga spekulyativ talab ham ta'sir qiladi naqd pul qoldiqlarva natijada pul muomalasi tezligi foiz stavkasining funktsiyasidir.
