Mavzu: Prizma, parallelepiped, piramida, slindr, konus haqida tushuncha

• O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG’LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI
• ISHTIXON TIBBIYOT KOLLEJI
• MATEMATIKA FANI O`QITUVCHISI
• SATTAROV K.N

MAVZU: Prizma, parallelepiped, piramida, slindr, konus haqida tushuncha.

REJA:

• REJA:
• 1.Prizma,parallelepiped qanday yasaladi ?
• 2.Piramida va muntazam piramidaning tuzilishi va yasalishi.
• 3.Slindr va konusning tuzilishi.

Turli yarim tekisliklarda yotuvchi va parallel ko’chirish bilan ustma – ust tushuvchi ikkita yassi ko’pburchakdan hamda bu ko’pburchaklarning mos nuqtalarini tutashtiruvchi hamma kesmalardan iborat bo’lgan ko’pyoq PRIZMA deyiladi.

Ko’pburchaklar prizmaning asoslari ularning mos nuqtalarini tutashtiruvchi kesmalar prizmaning yon qirralari deyiladi.

• Ko’pburchaklar prizmaning asoslari ularning mos nuqtalarini tutashtiruvchi kesmalar prizmaning yon qirralari deyiladi.
• Prizmaning asoslari o’zaro tengdir.
• Prizma asoslarining tekisliklari orasidagi masofa prizmaning balandligi deyiladi.
• Prizmaning yoqiga tegishli bo’lmagan ikkita uchini tutashtiruvchi kesma prizmaning dioganali deyiladi.

Prizmaning asosi parallelogramm bo’lsa bunday prizma parallelepiped deyiladi.

• Prizmaning asosi parallelogramm bo’lsa bunday prizma parallelepiped deyiladi.
• Agar parallelepidning yon qirrasi asosiga perpendikulyar bo’lsa bunday parallelepiped to’g’ri parallelepiped deyiladi.
• Asosi to’g’ri to’rtburchakdan iborat bo’lgan to’g’ri parallelepiped to’g’ri burchakli parallelepiped deyiladi.

To’g’ri burchakli parallelepipedning parallel bo’lmagan qirralarining uzunliklari uning chiziqli o’lchovlari deyiladi.

• To’g’ri burchakli parallelepipedning parallel bo’lmagan qirralarining uzunliklari uning chiziqli o’lchovlari deyiladi.
• To’g’ri burchakli parallelepipedning istalgan dioganalining kv uning uchta o’lchovi kv lari yig’indisiga teng.

Piramida deb shunday ko’pyoqqa aytiladiki u yassi ko’pburchak piramida asosidan asos tekisligiga yotmagan nuqta piramida uchidan va uchni asosning nuqtalari bilan tutashtiruvchi hamma kesmalardan iborat.

• Piramida deb shunday ko’pyoqqa aytiladiki u yassi ko’pburchak piramida asosidan asos tekisligiga yotmagan nuqta piramida uchidan va uchni asosning nuqtalari bilan tutashtiruvchi hamma kesmalardan iborat.
• Piramadaning uchini asosining uchlarini tutashtiruvchi kesmalar piramidaning yon qirralari deyiladi.

Piramida uchidan asos tekisligiga tushirilgan perpendikulyar piramidaning balandligi deyiladi.

• Piramida uchidan asos tekisligiga tushirilgan perpendikulyar piramidaning balandligi deyiladi.
• Agar piramidaning asosi muntazam ko’pburchakdan iborat bo’lsa bunday piramida muntazam piramida deyiladi.
• Piramida sirti asos va yon yoqlardan iborat.

Parallel ko’chirish bilan ustma-ust joylashadigan va bitta tekislikda yotmaydigan ikkita doiradan va shu doiraning mos nuqtalarini tutashtiruvchi parallel kesmalardan tashkil topgan jism SLINDR deyiladi.

• Parallel ko’chirish bilan ustma-ust joylashadigan va bitta tekislikda yotmaydigan ikkita doiradan va shu doiraning mos nuqtalarini tutashtiruvchi parallel kesmalardan tashkil topgan jism SLINDR deyiladi.
• Doiralar slindrning asoslari parallel kesmalar esa slindrning yasovchilari deyiladi.

Slindrning asoslari o’zaro tengdir.

• Slindrning asoslari o’zaro tengdir.
• Agar slindrning yasovchilari asos tekisligiga perpendikulyar bo’lsa bunday slindr to’g’ri slindr deyiladi.
• Slindr asosining radiusi slindrning radiusi deyiladi.Slindr asoslari orasidagi masofa slindrning balandligi deyiladi.
• Slindr asoslari markazlaridan o’tuvchi to’g’ri chiziq slindrning o’qi deyiladi.

Konus deb shunday jismga aytiladiki, u doira konus asosidan va shu asos tekisligiga yotmagan nuqta konus uchidan va shu uchni asosning nuqtalarini tutashtiruvchi kesmalardan iborat bo’ladi.

• Konus deb shunday jismga aytiladiki, u doira konus asosidan va shu asos tekisligiga yotmagan nuqta konus uchidan va shu uchni asosning nuqtalarini tutashtiruvchi kesmalardan iborat bo’ladi.
• Konus uchini asos aylanalari bilan tutashtiruvchi kesmalar konusning yasovchilari deyiladi.

Konusning uchi bilan asos markazini tutashtiruvchi to’g’ri chiziq asos tekisligiga perpendikulyar bo’lsa bunday konus to’g’ri konus deyiladi.

• Konusning uchi bilan asos markazini tutashtiruvchi to’g’ri chiziq asos tekisligiga perpendikulyar bo’lsa bunday konus to’g’ri konus deyiladi.
• Konus uchidan asos tekisligiga tushirilgan perpendikulyar konusning balandligi deyiladi.
• To’g’ri konus balandligining asosi, asos markazi bilan ustma-ust tushadi.