Mavzu: Prezident Shavkat Mirziyoyev asarlari, Farmon va Qarorlarida jamiyat taraqqiyotini yangi bosqichga ko‘tarish g‘oyasining ishlab chiqilishi. Reja

Tanlov sinflar yo’nalishlari:

-xorijiy til va filologiya;

- moliya-iqtisod;

• 
  texnologiya;
  
• 
  tabiiy fanlar;
  
• 
  ijtimoiy-gumanitar.
  

Ijtimoiy-gumanitar yo’nalishi bo’yicha o’quv reja namunasi

T\r	Fanlar nomi				Haftalik soatlar
					10-sinf	11- sinf
Majburiy fanlar
1.			Ona tili va adabiyot	3			3
2.			O’zbek tili /rus tili	3			3
3.			Chet tili	3			3
4.			Tarix	2			2
5.			Matematika	4			5
6.			Informatika	2			2
7.			Ma’naviyat asoslari	0,5			0,5
8.			Jismoniy tarbiya	1,5			1
Jami soat				19			19,5
Tanlov fanlar
1.		Tarix		5			5
2.		Ona tili va adabiyot		6			6,5
Jami soat				11			11,5
Umumiy soat				30			31

Tanlov sinifi yo’nalishi 10-11-sinf o’quvchilari o’rtasida so’rovnoma o’tkazish orqali aniqlanadi. Bir nafar o’quvchi faqat bitta yo’nalishni tanlaydi. Maktabda barcha yo’nalishdagi tanlov sinflari ochilishi talab etilmaydi. Ya’ni maktab ichki imkoniyati, pedagoglar darajasidan kelib chiqib, 5 ta yo’nalishdan biri yoki bir nechtasi ochilishi mumkin.

Tanlov siniflarni joriy etish uchun maxsus komissiya tuziladi. Komissiya tarkibi:

• 
  maktab direktorining o’quv ishlari bo’yicha o’rinbosari;
  
• 
  maktab psixologi;
  
• 
  amaldagi 10-11-sinf rahbarlari;
  
• 
  fan metod birlashma rahbarlari;
  
• 
  ota-onalar qo’mitasi raisi .
  

Komissiya o’quvchilar o’rtasida so’rovnoma o’tkazib, natijasini umumlashtiradi.

Talabgor o’quvchilar 35 nafardan oshib ketsa

Tanlov sinfida o’qishni xohlagan o’quvchilar soni 35 nafardan oshib ketsa, maktab tomonidan tegishli fan bo’yicha sinov o’tkaziladi. Natijalarga ko’ra o’quvchilar saralab olinadi. Agar tanlov sinifda o’qish istagidagi o’quvchilar soni 35 nafardan oshmasa, hech qanday sinov o’tkazilmaydi. Ota-onalar farzandlarini tanlov sinfiga qabul qilish to’g’risida direktor nomiga ariza yozishlari shart. Zero, o’quvchining ertangi kelajagini hal qilishda muhim rol o’ynaydigan ushbu bosqich ota-ona roziligisiz yoki ularni ogohlantirishsiz tashkil etilmaydi. Agar o’quvchi va ota-ona bola tanlov sinfida o’qishni istamasa, an’anaviy sinfda o’qishni davom ettiraveradi. O’quvchilar eng ko’p tanlagan yo’nalish bo’yicha sinflar soniga mutanosib ravishda yangidan sinflarga ajratiladi. Sinflar soni mavjud 10-11-sinflar sonidan oshib ketishiga yo’l qo’yilmaydi.

Jarayonda fanlar ikkiga bo’linadi:

1. 
   Majburiy fanlar.
   
2. 
   Tanlov fanlar.
   

Tanlov sinfida tayanch o’quv rejada belgilangan soatlar doirasida o’quvchilar soni 25 nafar va undan ziyod bo’lgan 10-11- sinfda o’quvchilarni ikki guruhga bo’lib o’qitishga ruxsat beriladi ( chet-tili, informatika, jismoniy tarbiya, o’zbek-(rus) tili).

Tanlov fanlarga ajratiladigan qo’shimcha soatlarni o’tishda fanlar bo’lib o’qitilmaydi. Jumladan, tanlov fani sifatida tanlangan majburiy fanlar: sinfida chet-tili, informatika, jismoniy tarbiya, o’zbek-(rus) tili fanlari ham ikki guruhga bo’lib o’qitilmaydi. Mazkur fanlarga tayanch o’quv rejada ajratilgan soatlar bundan mustasno.

Xulosa qilib aytganda, umumiy o‘rta ta’lim tizimi mazmunini sifat jihatidan yangilash, o‘qitish metodikasini takomillashtirish, pedagog kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishning zamonaviy shakllarini joriy etish ta’lim sifati va samaradorligini oshirishda asosiy mezon bo’lib xizmat qiladi.

5. 
   O‘zbekistonning umumiy o‘rta ta’lim sohasidagi xalqaro hamkorligini rivojlantirishga qaratilgan siyosati, ushbu yo‘nalishga erishilgan yutuqlar va yangi imkoniyatlar.
   

O‘zbekistonning umumiy o‘rta ta’lim sohasidagi xalqaro hamkorligini rivojlantirishga qaratilgan siyosati, ushbu yo‘nalishga erishilgan yutuqlar va yangi imkoniyatlarini tushuntirishda “PISA va TALIS tadqiqotlari O‘zbekstonga nima beradi?” – degan savolga javob toppish zarur.

2020-yil mart oyida Xalqaro iqtisodiy hamkorlik tashkiloti(OECD)ning ta’lim masalalari bo‘yicha direktori Andreas Shlyayxerning O‘zbekistonga tashrifi va OECD vakillari ishtirokida “PISA Launch in Uzbekistan” xalqaro forumini o‘tkazish rejalashtirildi.Ushbu kelishuvga Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi vakillarining Fransiyaga xizmat safari doirasida Xalqaro iq­tisodiy hamkorlik tashkiloti mutasaddilari bilan o‘tkazgan muzokaralari davomida erishildi.
Mamlakatimiz 2021-yilda ilk marotaba PISA (15–16 yoshli o‘quvchilar bilimini baholash bo‘yicha xalqaro dastur) xalqaro tadqiqotlarida ishtirok etadi. Xalqaro iqtisodiy hamkorlik tashkiloti tomonidan o‘tkaziladigan tadqiqotlarda 90 ga yaqin davlat qatnashadi. Mazkur reyting natijalaridan kelib chiqib yurtimizning kelgusi rivojlanishiga baho beriladi. Uzoq muddatga xorijiy investitsiya kiritadigan yirik kompaniyalar tomonidan ushbu reyting natijalari ino­batga olinishidan ham ushbu jarayon rivojlanayotgan mamlakatimiz uchun qay darajada muhim ekanini anglash mumkin.
Yurtimizda hukumat qarori bilan PISA va shu kabi xalqaro tadqiqotlarni o‘tkazishga mas’ul bo‘lgan alohida markaz tashkil etildi. O‘zbekistonning 2021-yilda PISA xalqaro tadqiqotlari­da muvaffaqiyatli ishtirok etishi va o‘quvchilarning ta’lim sohasidagi yutuqlarini baholash bo‘yicha ushbu dastur reytingi bo‘yicha jahonning birinchi 30 ta ilg‘or mamlakati qatoriga kirishdek ambitsioz maqsadlar O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasida belgilangani qayd etildi.
2020-yilda tajriba tariqasida sinov ishlari 6-aprel — 17-may kunlari oralig‘ida o‘tkaziladi. Inson kapitalini rivojlantirishda PISA xalqaro tadqiqotining o‘rni mavzusida xalqaro konferensiya tashkil qilish, bunda OECD vakillarining ma’ruza bilan ishtirokini ta’minlash masalasi 2020-yil mart oyiga rejalashtirildi.

Xalqaro baholash tadqiqotlarida muvaffaqiyatli ishtirok etish bo‘yicha yetakchi davlatlar tajribasini o‘rganish, tadqiqot markazlari bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, PISA tadqiqotida eng yuqori natijalarga erishib kelayotgan davlatlar(Finlandiya, Singapur, Estoniya, Janubiy Koreya)ning tajribasini o‘rganish bo‘yicha bildirilgan taklifni OECD vakillari to‘liq qo‘llab-quvvatladi va hamkorlar topish, ekspertlar yuborishda amaliy yordam berishga tayyorliklari­ni ma’lum qildi.

PISA loyihasi mas’ul xodimi Maykl Vord ushbu jarayonda O‘zbekiston bilan doimiy ishlaydigan vakil etib belgilandi. Ushbu sohada tajribali mutaxassis hisoblangan Maykl Vord Ukraina uchun maslahatchilik qilmoqda. U ikki yil davomida, ya’ni PISA sinovlari o‘tkazilib, natijalar tahlil qilinib, O‘zbekiston rahbariyatiga taqdim etilgunga qadar yurtimizga doimiy tashrif buyurib turishi va mutaxassislarimiz bilan birga ishlashini ma’lum qildi.

Shuningdek, Xalqaro iqtisodiy ham­korlik tashkilotining TALIS (Tea­ching and Learning International Survey) xalqaro baholash tadqiqotlarida O‘zbekis­tonning ilk ishtiroki yuzasidan kelishuv imzolash bo‘yicha ham muzokaralar olib borildi.

TALIS o‘qituvchilar faoliyati, ish sharoiti va maktabdagi ta’lim muhitini baholashga qaratilgan eng yirik xalqaro tadqiqot hisoblanadi. Uning maqsadi — ishtirokchi mamlakatlarga samarali o‘qitish va o‘rganish uchun shart-sharoitlar yaratishga qaratilgan ta’lim siyosatini ishlab chiqishda yangi ustuvor yo‘nalishlarni ko‘rib chiqish va aniqlash imkonini beradigan ishonchli, dolzarb va qiyosiy ma’lumotlar taqdim etishdan iborat. Tadqiqotlar maktab o‘qituvchilari va direktorlariga nafaqat milliy, balki xalqaro darajada o‘z fikrini bildirish imkonini beradi.
Tadqiqotda 200 ta maktab, 4000 nafar o‘qituvchi va 200 nafar maktab direktori ishtirok etadi. Ular­ni tanlash ham PISA tadqiqotlari­ga o‘xshash bo‘lib, qaysi bosqich o‘qituvchilarini tanlash, nechta tilda so‘rovnomalar o‘tkazilishini belgilash OECD va davlat o‘rtasida tuziladigan shartnomaga asosan ko‘zda tutiladi. Ilgari TALIS tadqiqotlari har 5 yilda o‘tkazilgan bo‘lsa, endi 6 yilda o‘tkazili­shi rejalashtirilgan. 2018-yilda o‘tkazilgan TALIS xalqaro baholash tadqiqotlarida 48 ta davlat qatnashgan bo‘lib, natijalari 2020-yili mart-aprel oylarida e’lon qilinadi.

Navbatdagi TALIS tadqiqoti 2024-yili o‘tkazilishi rejalashtirilgani va unda ishtirok etish uchun O‘zbekiston hukumati rasman murojaat qilishi lozimligi ta’kidlandi. Shundan so‘ng shartnoma tuzilib, rasmiylashtirish masalalari ko‘rib chiqilishi ma’lum qilindi.

Yakunda ushbu tadqiqotda ishtirok etish bo‘yicha boshqa davlatlar, xususan, 2018-yilda birinchi marta TALIS tadqiqotlarida ishtirok etgan Qozog‘iston tajribasini o‘rganishga kelishib olindi.

Ma’lumot uchun Shanxayda ­TALIS–2013 natijalariga ko‘ra muallimlar oylik maoshi 10 foiz oshirilgan. Avstraliyada o‘qituvchilarning oliy ta’limdan keyingi tayyorgarligi bo‘yicha yangi dasturlar joriy etilgan, professional standartlar yangilangan. Italiyada “Yaxshi maktab” loyihasi doirasida pedagoglar malakasini oshirish uchun qo‘shimcha mablag‘ ajrati­lib, o‘qituvchilarga haq to‘lash tizimiga o‘zgartirish kiritilgan. Bunda asosiy e’tibor o‘qituvchilar faoliyati samaradorligiga qaratildi. Angliyada maktablar uchun 1 kun (yiliga 3 marta) davom etadigan “qisqa tekshiruvlar” joriy etilib, ushbu holat navbatdagi tadqiqotlarda pedagoglar tomonidan “yaxshi” deb baholangan.

Uchrashuv davomida PISA yoki TALISga tayyorgarlik ko‘rish faqat maktab, o‘quvchilar, o‘qituvchilar, ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi, Milliy markaz yoki Xalq ta’limi vazirligi muammosi emasligi, oliy ta’limda kadrlar tayyorlashga hozirdan e’tibor qaratish zarurligi, ushbu talablarga mos ravishda ta’lim kontentini, o‘quv dasturlari, darslik-qo‘llanmalarni takomillash­tirish, o‘qituvchilarning, birinchi navbatda, malakasini oshirish, ularga fanlar bo‘yicha metodik yordam ko‘rsatish masalalari alohida e’tiborga olinishi kerak.

PISA nima?

O’quvchilarning o’qish, matematika va tabiiy fanlardan savodxonligini baholashga qaratilgan xalqaro baholash dasturi bo’lib,uning natijalari asosida dunyo mamlakatlarini o’quv dasturlarida mavjud talablar doirasida o’quvchilarning bilim va ko’nikmalarini hayotiy vaziyatlarda qo’llash, fikrlash va muloqot qilish qobilyatlarini aniqlashga qaratilgan. Shu bilan birga, bu hech qanday o’quv dasturini belgilamaydi, targ’ib qilmaydi va umumiy e’tirof etishni taqozo etmaydi.