Mavzu: Pesa ustida ishlash jarayoni

2. Tо‘qima - badiiy timsol yaratishning ikkinchi qonunidir. Ya’ni haqiqiy hayot va unga bо‘lgan munosabat orqali shu hayotni tо‘qimalar bilan boyitish, asliga nisbatan boshqacha shakl berish, xotiraga о‘rnashib qolgan voqea, hodisaning davomini о‘ylab topish hamda uni badiiy asarga aylantirishdan iborat. Hatto sevgi ham tasavvur orqali tо‘qilib boyitiladi. Ijodkor - eng avvalo tо‘qib chiqaruvchidir, qisman “yolg‘onchi, uydirmachi, avrovchi” hamdir. Ijodda tasavvur - buyuk kuchdir!
3. Tо‘qib chiqarilgan haqiqat mantiqiy bо‘lishi kerak. U turli-tuman: ijtimoiy, hayotiy, falsafiy, teatrlashgan va h.k. bо‘lishi mumkin. Lekin u badiiy haqiqat qonuniyatiga sо‘zsiz bо‘ysinishi shart.
Tо‘qima, vaziyatni keskinlashtiradi, fikrni, g‘oyani tiniqlashtiradi.
Demak: badiiy timsol hissiyotlar bilan yо‘g‘irilgan uchta tarkibiy qismiga bog‘liq. Ma’no - tо‘qima - haqiqat + hissiyot = timsol mohiyatini tashkil etadi. Ta’sirchanlik esa mazkur tarqibiy qismlarning uyg‘unlashuvi natijasidir.
Har bir ijodkorni tarbiyalashda asosiy e’tiborni oliy maqsadga va mahoratini oshirishiga qaratish kerak. San’atlarning о‘ziga xos xususiyatlari foydalanadigan vositalar orqali belgilanadi: sо‘z, nafis harakatlar, shakl, ranglar.
Tayanch iboralar: san’at - ma’naviy ijodiyotdir; insondagi tug‘ma extiyojlari; san’at turlari va ularga xos vositalar;badiiy timsol; oliy maqsad; badiiy tо‘qima; badiiy haqiqat; vaziyatni keskinlashtirish; ijodkorning oliy maqsadi; ijodkorning mahorati.

3. Teatr san’atining о‘ziga xos xususiyatlari
1. Teatr san’atining xom-ashyosi - harakatlanuvchi jonli aktyordir. Teatr san’atida hamma narsani inson - shaxs hal qiladi. Nima ham emas, qanday ham emas, kim ijod qilyapti? Shu muhimdir.
2. Teatr san’atining ikkinchi о‘ziga xos tomoni aktyor о‘z harakati orqali о‘zga shaxsni yaratadi. Ya’ni о‘zidan ajralmagan holda о‘zgani ixtiro qiladi. Xom-ashyo ham, qurol ham, timsol yaratuvchi ham yagona shaxs - aktyor ijodida mujassamlashgan. Soz ham, sozlovchi ham, sozanda ham, hosil etilgan mahsulot ham - aktyorning о‘zidir. Buning uchun birinchi navbatda u shaxs sifatida shakllangan, о‘z dunyoqarashiga ega mustaqil inson bо‘lmog‘i lozim. Bu о‘rinda inson omili о‘ta muhimdir! Bugungi kunda ijodkor shaxs bilan yaratilajak timsol о‘rtasida ma’lum masofalanish bо‘lishi zarur (timsolga munosabat). “Men berilgan shart-sharoitda” emas (mazkur usul о‘quv jarayoning birinchi kursi uchun muhimdir) men obrazni gavdalantirishim, unga nisbatan mening munosabatim. Hamza Umarovning obraz yaratish jarayonidagi, ijobiy yoki salbiy qahramonlarning ichki holatini his qilishi, buyuk A.I.Raykin yaratgan timsollar, I.Smoktunovskiyning Gamleti va “Avtomobildan saqlaning” filmdagi Detochkin obrazlari bunga misoldir. Afsuslar bо‘lsinki, bugungi о‘zbek sahnasida va kinosida bunday qiyofalar yaratish kamyob holat bо‘lib kelmoqda. Yuqorida ta’kidlab о‘tkanimizdek qiyofa - timsol - obraz bо‘lmasa, borliqning aksi, tasavvur, anglash va ijod ham yо‘qdir.
Har bir aktyorning о‘ziga xosligi, individualligi – iste’dodning muhim belgisidir.
G‘urur. О‘z kasbi bilan g‘ururlanadigan aktyorlarni tarbiyalash muhim vazifadir. О‘z qobiliyatiga mutanosib baho berish, о‘z zimmasidagi vazifa qiymatini yerga urmaslik shart. “MEN - AKTYORMAN! Mening zimmamdagi vazifa о‘ta murakkab. Men ma’naviyat elchisiman. Aktyor - Hazrati oliylari! О‘z kasbining qadrini bilmaydigan aktyor, о‘zligini arzon-chakana shuhratlar quliga aylantirib qо‘yadi. Iste’dod maydalashadi, ijodkor shaxs sifatida tanazzulga yuz tutadi.
Rejissor va aktyor teatr va adabiyot - jamiyatning ma’naviy qiyofasini belgilovchi minbarligini unutmasliklari kerak.