Mavzu: Ozod Sharafiddinovning “Ijodni anglash baxti” to‘plamidagi “Adabiyot yashasa – millat yashar”, “Istibdod qurboni yoxud o‘zligidan mahrum etilgan shoir” maqolalari talqini

Ozod Sharafiddinov mustaqillikning ilk kunlaridan istiqlol fidoyilari haqida turkum maqola va risolalar yozdi. Ayniqsa, Choʻlpon ijodi munaqqid ijodining markazida boʻldi. 1991-yilda nashr etilgan “Choʻlpon” risolasida shoirning hayoti va ijodiy merosi ilk bor monografik yoʻsinda oʻrganildi. “Istiqlol fidoyilari” kitobida Turkiston istiqloli fidoyilari: Mustafo Choʻqayev, Otajon Hoshimov hayoti, ijodi, taqdiri haqida hikoya qilinadi. Choʻlponning adabiy-tanqidiy qarashlari keng tahlil nazaridan oʻtkaziladi.

Choʻlponni anglash borasida mulohaza yuritib, munaqqid shunday fikrni keltiradi: “Choʻlponni anglash – soʻz sanʼatining botiniy qonuniyatlarini teran anglash, ularning shoir ijodida qanday zohir topishini anglashdir. Choʻlponni anglash – uning umumbashariy gʻoyalarini, uning yuksak insoniy tuygʻularini yurakka singdirib olishdir. Choʻlponni anglash-Vatanni, koʻhna Turkistonimizni Choʻlpon koʻzi bilan koʻrib, Choʻlpon yuragi bilan seva bilmoqdir”.

Ozod Sharafiddinovning oʻzbek professonal adabiy tanqidchiligiga tamal toshini qoʻygan Otajon Hoshimov haqidagi maqolasi ham xarakterlidir. Maqolada munaqqidning hayoti, ijodi, taqdiri qalamga olingan. Moskva, Sankt-Peterburg shaharlarining nufuzli oliy dargohlarida tahsil olgan, Osfald kabi sharqshunos olimlar nazariga tushgan Otajon Hoshimov 20-yillarning oʻrtalarida adabiyotga kirib kelgan, 30-yillardayoq ilmiy jamoatchilik eʼtiboriga tushgan edi.

Otajon Hoshimov hayoti va ijodining murakkab, ziddiyatli tomonlari, ilk adabiy-tanqidiy maqolalari, Oʻzbekiston adabiyoti, madaniyatini yuksaltirishdagi xizmatlari Ozod Sharafiddinov tomonidan keng qamrovli tahlil qilinadi. Munaqqid Otajon Hoshimovning “Dialektika va dialektika usulida oʻylash”, “Adabiy meros va Chigʻatoy adabiyoti” maqolalarini, folklor boʻyicha tadqiqotlarini zukkolik bilan tahlil nazaridan oʻtkazadi.

“Ijodni anglash baxti” 

Ushbu kitobni yangi oʻzbek adabiyotining yarim asrlik manzarasi deb izohlash mumkin. Kitobga yozgan soʻzboshisida Umarali Normatov haqli ravishda taʼkidlaganidek, “… Ozod Sharafiddinovning soʻnggi yillarda yaratilgan adabiy-tanqidiy asarlari, suhbat va badialari (adabiy-tanqidchilik asarlari) mustaqillik davri milliy adabiyotimizda, maʼnaviy hayotimizda jiddiy hodisa boʻldi, deyish uchun toʻla asos beradi…”