Mavzu O‘zgarmas tok qonunlari. Reja: Elektr toki haqida tushuncha. Elektr tokining tabiati va ta’siri

Elektronning chiqish ishi. Metall ichida erkin elektronlarning energiyasi katta bo‘ladi, shuning uchun bu elektronlarning tezligi metall sirtiga tomon yo‘nalganda, ular metalldan tashqariga chiqib ketishi mumkindek ko‘rinadi. Odatdagi temperaturada metallar o‘z-o‘zidan elektronlar chiqarmaydi. Demak erkin elektronlar metall sirtidan chiqib ketishi uchun, metall sirti yaqinida elektronlarga ta’sir qiluvchi va metall ichiga qarab yo‘nalgan kuchlar mavjud bo‘lishi kerak. Erkin elektronlar metall ichida turlicha tezlik bilan xaotik harakatlanadi. Uning o‘rtacha tezligi υ=10⁵м/с =100 km/s ni tashkil qiladi. Metallning kristall panjaa tugunlarida ionlar orasida erkin elektronlar uchib chiqishi mumkin. (14.3-rasm)

9.13-rasm
Ammo erkin elektronlar metallni butunlay tark etib keta olmaydi, chunki metall sirti yaqinida musbat zaryadli ionlar bilan tortishib turadi. Biror vaqt o‘tgandan keyin metallarni tark etgan elektronlarning ayrimlari yana qaytadi. Elektronlar metall sirtiga uchib chiqishi uchun o‘zining kinetik energiyasi hisobiga ish bajarishi kerak.
Erkin elektronlarning metall ichidagi energiyasi
(9.4)
teng bo‘ladi φ>0 katta bo‘lganda.W< 0 bo‘ladi. Elektronlarning potensial energiyasi metallga nisbatan manfiydir.
Elektron metallni tashlab, atrof-muhitga ketishi uchun uni metallga tortadigan kuchlarni yengish uchun ma’lum ish bajarishi kerak. Bu ish elektronning metalldan chiqish ishi ddi. (20.2)
metallning vakuum chegarasidagi ikkilangan qatlam potensiali. ye-elektron zaryadi; u holda (9.4) quyidagicha yozamiz (9.5)
Elektronni metalldan chiqib ketishi uchun bajarilishi zarur bo‘lgan ishga elektronning metalldan chiqish ishi ddi. Turli metallar uchun elektronning chiqish ishi turlicha. Metalldan elektronning chiqish uchun quyidagi shart bajarilishi kerak:

m_e -elektron massasi, υ_n-elektron tezligining proyeksiyasi. Chiqish ishi elektronvoltlarda (eV) o‘lchanadi. Elektronning zaryadi е=1,6х0^-19 kg bo‘lgani uchun
1эВ=1,6х10^-19Кл·1В=1,6·10^-19Ж Chiqish ishini bajarish uchun kerak bo‘lgan energiyani elektronlarga har xil usullar: metallni qizdirish termoemissiya, metallni atomlar yoki musbat ionlar bo‘lib bombordimon qilish ikkilamchi emissiya va h.k. usullar bilan berish mumkin.
Metalldan elektronlarni uchib chiqish protsessiga elektron emissiya дди.