Mavzu O‘zgarmas tok qonunlari. Reja: Elektr toki haqida tushuncha. Elektr tokining tabiati va ta’siri

Gazlarda elektr toki. Gazlarda elektr tokining o`tishi gaz razryad deyiladi. 6. 4-rasmda ko`rsatilgan zanjirni ko`rib chiqaylik.
Plastinkalar orasida biror gaz bo`lsin. Oddiy sharoitda zanjirda tok kuzatilmaydi, chunki zaryad tashuvchilar yo`q. Tok paydo bo`lishi uchun Shu gazda biror usul bilan zaryad tashuvchilar hosil qilish kerak. Umuman gazlar neytral molekulalardan tuzilgan Shuning uchun ham gazlar izolyator bo`ladi.
Gazni biror ta‘sir orqali ionlashtirilsa manfiy va musbat ionlar zaryad tashuvchilar rolini o`ynay boshlaydi.
Ionlashish paytida gaz molekulasidan bitta elektron ajralib chiqadi va molekula musbat ionga aylanib qoladi, Shu elektron neytral molekulaga yopishib, uni manfiy ionga aylantiradi. Shunday qilib, gazda + ion - ion va - elektronlar mavjud bo`lib qoladi. Shuni ham aytish kerakki, bu yerda gazlarning ionizatsiyasi bilan birga ionlarning rekombinatsiyasi ham yuzaga kela boshlaydi. Bu - va + ionlarning birlashib, neytrallanib qolishidir.
Gazlarni ionlashtirgichlar, ya‘ni ionizatorlar bo`lib, rentgen nurlari, kosmik nurlar, radiaktiv nurlar va ultra binafsha nurlar xizmat qiladi. Gazlarda ionlashtirishni ikki gruppaga bo`lish mumkin:
1. Mustaqil gaz razryad bunda gaz kuchli elektr maydoni ta‘sirida o`z - o`zidan ionlasha boshlaydi.
2. Mustaqilmas gaz razryad bunda gaz tashqi faktorlar ta‘sirida ionlashadi va gazda tok paydo bo`ladi.