Mavzu: O’zgarmas elektr toki va uning kimyoviy manbalari, manbaning elektr yurituvchi kuchi Reja

Agar kimyoviy elementda elektr sig‘imi A • soat, yoki mA • soat (odatda xalqaro talablar asosida Ah yoki mA h deb yoziladi ) kо‘rsatilgan bо‘lsa bu akkumulyator bо‘ladi. Akkumulyatorlar qayta zaryadlash xususiyatiga ega va odatda zaryad – razryad sikli 500 dan bir necha minggacha boradi. Bu tushuncha faqat kam quvvatli kukunsimon kimyoviy elementli akkumulyatorlarga tegishli. Elektrolitli akkumulyatorlarning zaryadlash sikllari juda kо‘p bо‘lishi mumkin. Bunday akkumulyatorlar odatda ish jarayonida uzluksiz ravishda zaryadlanib-razryadlanib turadi. Masalan aWomobillarning akkumulyatorlari shunday rejimda ishlaydi. Akkumlyatorlarning asosiy kamchiliklaridan biri ularning zaryadlash vaqtining uzoqligidir. Agar bu vaqtni kamaytirilsa akkumulyatorlarning ishlash muddati keskin kamayada. Katta tokda qisqa vaqt davomida zaryadlanuvchi akkumulyatorlar Li-ion (litiy ionli) akkumlyatorlardir. Bu akkumulyatorlar mobil telefonlarda, fotoapparat va kameralarda keng ishlatiladi.

Yuqorida takidlanganidek, tok manbalarini xarakterlovchi asosiy parametrlar deganda asosan manba qisqichlaridagi kuchlanish nazarda tutiladi. Demak, о‘zgarmas tokda manba qisqichlaridagi kuchlanish vaqt davomida о‘zgarmas bо‘ladi. Masalan 12 V kuchlanishli akumulyator qichqichlaridagi kuchlanish doimo о‘zgarmas bо‘lib, uning grafigi tо‘g‘ri chiziqdan iborat bо‘ladi (bunda, uzoq vaqt ishlatilish davomida akumulyatorning kuchlanishi asta-sekin pasayib borishi hisobga olinmaydi, ya’ni kо‘rilayotgan qisqa vaqt davomida kuchlanishning kamayishi sezilmaydi).

U

12 V

t

4-rasm. О‘zgarmas tok manbasi qisqichidagi kuchlanish

vaqt davomida о‘zgarmasdir.

О‘zgarmas tokning ta’rifi 4-rasm bilan tо‘la tushuntirilishi mumkin. Grafikdan kо‘rinadiki manba qisqichlaridagi kuchlanish vaqt davomida о‘zgarmas, demak kuchlanishning son qiymati va yо‘nalishi vaqt davomida о‘zgarmaydi. Ya’ni о‘tkazgichning kо‘ndalang kesim yuzasidan doimo bir xil miqdordagi elektronlar о‘tib turadi. Shuning uchun ham bunday tok о‘zgarmas tok deb ataladi.