2
Patent haqida ma’lumot.
Patent (lotincha: patens — ochiq, aniq, ravshan) —
texnik yechim yoki
ixtironing davlat tomonidan eʼtirof etilganligini va ixtirochining oʻz ixtirosiga olgan
mutlaq huquqini tasdiqlovchi hujjat. Patent olish jarayoni, patent oluvchining
maʼsuliyatlari va eksklusiv huquqlari turli mamlakatlarda turlichadir. Shunday
boʻlsa ham, har bir patent olish uchun yozilgan arizada ixtironing biror-bir yangilik
kiritayotgani haqida maʼlumot boʻlishi kerak. Koʻp mamlalakatlarda berilgan
eksklusiv huquqlar boshqalar patentlangan
ixtironi ruxsatsiz yasashi, qoʻllanishi,
sotishi yoki tarqatishi oldini oladi.
Xalaqaro Savdo Tashkilotining mualliflik huquqlari boʻyicha shartnomasiga
koʻra, bu tashkilotga aʼzo mamlakatlarda har qanday sohadagi ixtiro uchun patentlar
mavjud boʻlishi zarur. Patentni odatda davlat beradi. Davlat patent idorasi
tomonidan ixtiro muallifiga yoki ariza boʻyicha huquqiy vorisiga beriladi. Koʻp
mamlakatlardagi qonunlariga koʻra, patent 15—20 yil muddatga beriladi. Baʼzi
mamlakatlarda ixtorolarni himoyalash vaqti odatda kamida 20 yil boʻlishi kerak.
Patent odatda shu patent chiqarilgan mamlakat hududida amal qiladi. Xalqaro amal
qiluvchi patentlar ham mavjud. Baʼzi mamlakatlarda maʼlum bir sohalardagi
ixtirolar uchun patent berilmaydi.
Oʻzbekistonda ixtirolar, foydali model, sanoat namunasiga nisbatan
qoʻyiladigan patent olish huquqini vujudga keltiradigan
talablar hamda patent
idorasining bunday hujjatni berish tartibi mamlakatning „Ixtirolar, foydali modellar
va sanoat namunalari toʻgʻrisida“gi qonuni (1994-yil 6-may) da belgilab berilgan.
Bir qancha mamlakatlarda tadbirkorlik faoliyatining muayyan turlari bilan
shugʻullanish uchun berilgan maxsus ruxsatnoma ham „patent“ deb ataladi.
Davlatdan bunday patentni sotib olish tadbirkorlarni (odatda, yakka tartibdagi
tadbirkorni) bundan keyingi (bir yilga yoki boshqa davrga) soliqlar toʻlashdan ozod
etadi. anoat mulki obyektiga bo‘lgan huquq muallifga (mualliflarga) yoki uning
(ularning) huquqiy vorisiga (vorislariga) tegishli bo‘ladi hamda patent, dastlabki
patent (matnda
bundan keyin patent, dastlabki patent deb yuritiladi) bilan
tasdiqlanadi. Basharti bir necha shaxs bir-biridan mustaqil ravishda sanoat mulki
obyektini yaratgan bo‘lsa, patent yoki dastlabki patentga bo‘lgan huquq Patent
idorasiga birinchi bo‘lib talabnoma topshirgan shaxsga tegishli bo‘ladi. Sanoat
mulki obyektining muallifi, basharti o‘zining obyektiga nisbatan g‘ayrihuquqiy
ravishdagi o‘zlashtirish natijasida talabnoma topshirilgan
yoxud patent yoki
dastlabki patent olingan bo‘lsa, sud tartibida patent yoki dastlabki patent berilishiga
norozilik bildirish yoxud patent yoki dastlabki patentga bo‘lgan huquq egasi
(matnda bundan keyin patent egasi deb yuritiladi) sifatida patent yoki dastlabki
patent o‘ziga berilishini talab qilish huquqiga egadir.
3
Dastlabki patent dastlabki ekspertiza o‘tkazilganidan so‘ng, patent esa —
obyekt mohiyatan ekspertizadan o‘tkazilganidan so‘ng beriladi. Ixtiro patenti
ixtironing yangiligini, ixtirochilik darajasini, ixtironing
haqiqiyligini va patent
egasining ixtiroga egalik qilish, uni tasarruf etish va undan foydalanishga doir
mutlaq huquqini tasdiqlaydi. Sanoat namunasi patenti sanoat namunasining
yangiligi va o‘ziga xosligini, sanoat namunasining haqiqiyligini va patent egasining
sanoat namunasiga egalik qilish, uni tasarruf etish va undan foydalanishga doir
mutlaq huquqini tasdiqlaydi. Foydali model
patenti uning yangiligini, foydali
modelning haqiqiyligini va patent egasining foydali modelga egalik qilish, uni
tasarruf etish va undan foydalanishga doir mutlaq huquqini tasdiqlaydi.
Patentning to‘la hajmdagi huquqiy muhofaza yoki bu muhofazaning bir qismi
jihatidan haqiqiy emasligini isbotlash vazifasi patentni haqiqiy emas deb da’vo
qilayotgan tomon zimmasiga yuklanadi va sud tartibida amalga oshiriladi. Dastlabki
patent patent egasining sanoat mulki obyektiga egalik qilish, uni tasarruf etish va
undan foydalanishga doir mutlaq huquqini tasdiqlaydi. Patent egasining mutlaq
huquqi patent yoki dastlabki patent haqidagi ma’lumotlar
Patent idorasining rasmiy
axborotnomasida e’lon qilingan sanadan boshlab amalda deb hisoblanadi.
Ustuvorlik (prioritet) sanasidan yoki ushbu Qonun 18-moddasining qoidalariga
muvofiq belgilanadigan boshqa sanadan e’tiboran hisoblanganda ixtiro patenti
yigirma yil mobaynida, sanoat namunasi patenti o‘n yil mobaynida, foydali model
patenti besh yil mobaynida amal qiladi. Dastlabki patent ustuvorlik sanasidan
boshlab hisoblanganda besh yil mobaynida amal qiladi. Sanoat namunasi
patentining va foydali model patentining amal qilish muddati patent egasining
iltimosiga ko‘ra Patent idorasi tomonidan tegishlicha
besh yilga va uch yilga
uzaytirilishi mumkin. Dastlabki patent bilan muhofazalangan sanoat mulki
obyektiga dastlabki patent egasining iltimosnomasiga ko‘ra obyekt mohiyatan
ekspertizadan o‘tkazilganidan so‘ng patent berilishi mumkin. Ixtiro hamda foydali
model patenti va dastlabki patenti bilan ta’minlanadigan huquqiy muhofaza hajmi
ularning formulasi bilan, sanoat namunasi patenti va dastlabki patenti bilan
ta’minlanadigan huquqiy muhofaza hajmi esa, buyumning (maketning, rasmning)
fotosuratlarida aks ettirilgan muhim alomatlari majmui yoki (va) ularning
kombinatsiyasi (matnda bundan keyin muhim alomatlar majmui deb yuritiladi) bilan
belgilanadi. Davlat tomonidan maxfiy deb topilgan
sanoat mulki obyektlarini
huquqiy jihatdan muhofaza qilish alohida qonun hujjatlari bilan tartibga solib
boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
