Mavzu: O`zbek tilida unli tovushlar talaffuzi

1.Tilning to’g’ri (gorizontal) harakatiga ko’ra:

• Unli fonemalar uch tomondan tasnif etiladi:

• 1.Tilning to’g’ri (gorizontal) harakatiga ko’ra:
• Tili oldi (old qator) unlilar:a,e,I;
• Til orqa ( orqa qator) unlilar:o,o’,u.
• 2. Tilning tanglay tomon ko’tarilishi (vertikal) harakatiga ko’ra:
• Yuqori ko’tarilish (tor) unlilar: i, u.
• O’rta ko’tarilish (o’rta keng) unlilar: e, o’.
• Quyi ko’tarilish (keng) unlilar: a, o.

Lablangan unlilar: u, o’, o.

• 3.Lablarning ishtirokiga ko’ra:

• Lablangan unlilar: u, o’, o.
• Lablanmagan unlilar: a, e, i. Unli fonemalar o’zining quyidagi muhim belgilari bilan undoshlardan farq qiladi.Unlilar faqat un (ovoz)dan hosil bo’ladi; Og’iz bo’shlig’ida to’siqlarga uchramaydi; Un paychalari tebranadi; Og’iz ochilishi darajasi har xil bo’ladi. Ohangdor bo’ladi; Unlilar cho’zib talaffuz qilish mumkin va boshqalar. Har bir til o’ziga xos unlilar tizimiga ega. Tildagi unlilar tizimi vokalizm (lot. vokalis – ovoz) deyiladi. Unli va undosh tovushlar o’zaro munosabatda bo’ladi, ammo ularning qaysi biri yetakchi hisoblanadi?