|
MAVZU. OTA-ONA VA VOYAGA YETMAGAN BOLALARNING HUQUQ HAMDA MAJBURIYATLARI
REJA:
Bolaning nasl-nasabini belgilash
Otalikni belgilayotganda sudni nimalarga ahmiyat berishi
Ota-onalarning huquq va majburiyatlari. Ota-onalik huquqidan mahrum qilish
Bolaning nasl-nasabini belgilash
Bolaning nasl-nasabini belgilash. Voyaga yetmagan bolalarning huquqlari. Ota-onalarning huquq va majburiyatlari. Ota-onalik huquqidan mahrum qilish.
Oilaviy huquqiy munosabatlar, xususan, bolalar va ota-onalar o‘rtasidagi mulkiy va nomulkiy shaxsiy huquqiy munosabatlar umumiy huquqiy ta’limotga muvofiq, yuridik faktlarning yuz berishi natijasida vujudga keladi. Bolalar va ota-onalar o‘rtasidagi shaxsiy nomulkiy munosabatlarning vujudga kelishi uchun bolaning muayyan shaxslardan dunyoga kelishi asos hisoblanadi.
O‘z navbatida, bolaning nasl-nasabini belgilash bola huquqlariga rioya etilishining va ota-ona tomonidan uning tarbiyasi borasidagi majburiyatlar bajarilishining qonun bilan kafolatlangan obyektiv omillarini yaratadi.
Xalqaro huquqiy hujjatlarda, xususan, “Bola huquqlari to‘g‘risida”gi Konvensiyaning 7-moddasida: “Bola tug‘ilgan zahoti ro‘yxatga olinadi va tug‘ilgan daqiqasidan boshlab ism bilan atalish va fuqarolikka ega bo‘lish, shuningdek, iloji boricha, o‘z ota-onasini bilish va ularning g‘amxo‘rliklaridan bahramand bo‘lish huquqini olishga haqli hisoblanadi”, -deb belgilangan.
Oila kodeksining 60-moddasida bolaning shu onadan tug‘ilganligi (onalik) Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd qilish organi tomonidan tibbiy muassasaning hujjatlariga ko‘ra, bola tibbiy muassasada tug‘ilmagan holda esa, boshqa dalillarga asosan belgilanadi.
Ayolning nikoh tuzilgandan keyin erining o‘limi, nikohdan ajratilganligi yoki nikoh haqiqiy emas deb topilganligi tufayli nikoh tugaganidan so‘ng uch yuz kun ichida tug‘ilgan bolasi nikohda tug‘ilgan bola hisoblanadi.
Bolaning tug‘ilishi tibbiy muassasada sodir bo‘lmagan va u tug‘ilayotganda tibbiy yordam ko‘rsatilmagan bo‘lsa, tug‘ilish guvohlarning ko‘rsatmalariga asoslangan holda qayd etilishiga yo‘l qo‘yiladi. Bolaning muayyan ota-onadan tug‘ilganligini tasdiqlashda asoslaniladigan dalillar qatoriga irsiy (genetik) daktiloskopiya yo‘li bilan olinadigan natijalarni ham kiritish mumkin.
Bola bilan uning onasi o‘rtasida huquqiy munosabat onaning qonuniy nikohda bo‘lgan yoki bo‘lmasligidan qat’i nazar tug‘ilish faktiga asoslanadi.
Agar bola qayd etilgan nikohda tug‘ilgan bo‘lsa, onasi bilan nikohda bo‘lgan shaxs uning otasi degan ehtimolga asoslaniladi. Bu shaxsning otaligi ehtimollikka asoslanib, ushbu faktni isbotlash shart emas.
FHDYo organi tomonidan berilgan bolaning tug‘ilganligi to‘g‘risidagi guvohnoma bolaning unda ko‘rsatilgan ota-onadan paydo bo‘lganligini isbotlovchi hujjat hisoblanadi.
Bolaning otasi otalikni o‘z xohishi bilan tan olishi mumkin, agar u buni inkor etsa, u holda otalik sud tartibida belgilanadi.
Otalikni tan olish fakti alohida sud tartibida belgilanadi. Manfaatdor shaxs otalikni tan olish maqsadida ariza bilan sudga murojaat etishi mumkin. Manfaatdor shaxslar bolaning onasi, uning vasiysi (homiysi), voyaga yetgandan so‘ng bolaning o‘zi hamda prokuror hisoblanadi. Ariza boshqa manfaatdor shaxslar tomonidan ham berilishi mumkin.
Otalikni tan olish faktini belgilash to‘g‘risidagi ishda muayyan faktni belgilash qanday maqsadlar uchun zarur ekanligi arizada ko‘rsatilishi lozim. Qoida bo‘yicha, otalikni tan olish fakti boquvchisini yo‘qotgan vaqtda unga pensiya tayinlash, meros olish, ya’ni mulkiy huquqlarni amalga oshirish maqsadida belgilanadi.
Sudning otalikni tan olish to‘g‘risidagi ajrimiga asosan, bolaning tug‘ilganligi to‘g‘risidagi dalolatnoma yozuviga ota to‘g‘risidagi ma’lumot yozilib, bolaga tug‘ilganlik to‘g‘risida guvohnoma beriladi.
Ota-onaning arizasi bo‘yicha bolaning nasl-nasabini belgilash. Amaldagi qonunchilikka asosan, ota-onalar o‘zaro yuridik jihatdan rasmiylashtirilgan nikohda bo‘lmasalar, u holda qonun bilan belgilangan tartibda o‘z huquq va majburiyatlarini ixtiyoriy ravishda bajara olishlari mumkin.
Oila kodeksi 61-moddasining 1-qismiga muvofiq bolaning onasi bilan nikohda bo‘lmagan shaxsning otaligi o‘zini bolaning otasi deb tan olgan shaxs va onaning Fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish organiga birgalikda topshirgan arizasiga binoan belgilanadi.
Otalikni tan olish bolaning onasi bilan nikoh tuzish vaqtida ham bo‘lishi mumkin. Bunday holatda, otalikni qayd etishga faqat uning roziligi bo‘lgandagina yo‘l qo‘yiladi. Bolaning ota-onasining boshqa shaxslar bilan nikohda bo‘lishi otalikni ixtiyoriy tan olish uchun to‘siq bo‘lmaydi. Nikohdan tashqari tug‘ilgan bolaga nisbatan faqatgina muomala layoqatiga ega bo‘lgan fuqaro tomonidan emas, voyaga yetmagan shaxs tomonidan ham otalik tan olinishi mumkin. Agar voyaga yetmagan ota bola undan dunyoga kelganini ixtiyoriy ravishda tan olsa va bu haqida ariza bilan Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd qilish organiga murojaat qilgan bo‘lsa, ushbu organ voyaga yetmagan ota arizasi haqida uning ota-onasini xabardor qilishlari zarur. Chunki bunday ixtiyoriy ravishda tan olishlik faqat voyaga yetmagan ota uchun emas, balki uning ota-onasi uchun ham ma’lum huquqiy oqibatlar keltirib chiqaradi.
Qonun oldiga qo‘yilgan maqsad voyaga yetmaganlarning otaligi va onaligini belgilab, favqulodda hollarda ularga nikoh tuzish uchun yo‘l qo‘yib, alohida holatlarda ularga nikoh yoshini kamaytirish uchun imkon yaratishdan iboratdir. Otalikni tan olish qat’iy hisoblanadi. U to‘g‘risida nizolashishga faqat sud tartibida yo‘l qo‘yiladi.
Otalikni ixtiyoriy tan olishda faqat otaning roziligi yetarli emas. Odatda, buning uchun ona ham o‘z roziligini bildirsa, ota va bola o‘rtasida huquqiy munosabat vujudga keladi.
Oila kodeksi 61-moddasining 3-qismiga asosan, bolaning otasi sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan bo‘lsa, vasiylik va homiylik organining ruxsati bilan, otalikni belgilash to‘g‘risidagi arizani uning nomidan vasiysi berishi mumkin.
Otalikni belgilash to‘g‘risidagi ariza bolaning tug‘ilganligini qayd etish vaqtida, shuningdek, bola tug‘ilganligi qayd etilgandan keyin ham berilishi mumkin.
Otalikni belgilash rad etilganda, o‘zini bolaning otasi deb tan olgan shaxs sudga shikoyat qilishi mumkin.
Otalikni sud tartibida belgilash. Otalik hamma vaqt ham ixtiyoriy ravishda belgilanavermaydi. Nikohsiz tug‘ilgan bolaning otasi undan voz kechib, otalikni qayd etishni inkor etadigan hollar ham bo‘ladi. Bunday holatda bolalar manfaatini himoya qilib, sud tartibida otalikni belgilashga yo‘l qo‘yiladi. Oila kodeksining 62-moddasiga binoan otalikni sud tartibida belgilash ota-onadan birining yoki bolaning vasiysi (homiysi)ning yoxud bola kimning qaramog‘ida bo‘lsa, shu shaxsning arizasiga, shuningdek, bola voyaga yetganidan keyin uning o‘zi bergan arizasiga muvofiq amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
