Mavzu. O’ta cho’kuvchan gruntlarda poydevorlarni loyihalash

 Lyossli gruntlarning o’ta cho’kuvchanlik ko’rsatkichlari

•  Lyossli gruntlarning o’ta cho’kuvchanlik ko’rsatkichlari
• Lyosslar va lyossimon gruntlarning o’ta cho’kuvchanligi laboratoriya ustaxonalari sharoitida, grunt namunasining yonboshga kengayish imkoniyatini cheklovchi qurilmalar yordamida o’rganiladi. O’ta cho’kuvchanlikni baholashda, ko’pincha grunt namunasini odometr yordamida zichlanishga sinash natijalariga asoslaniladi. Shunday sinovlar natijasida namuna balandligining o’zgaruvchan r bosimga nisbatan bog’lanish grafigi (10.1-rasm) quriladi va gruntning nisbiy o’ta cho’kuvchanlik koeffitsienti quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi: y = (hю - hy)/h0 , (10.1)
• bu yerda hю - tabiiy namlikdagi grunt namunasining inshoot qurilgandan keyin ta‘sir qiladigan yukga mos bosimdagi balandligi; hy - namunaning shu bosim ostida qo’shimcha namlangandan keyingi balandligi; h0 - tabiiy namlikdagi namunaning zamin gruntining o’rganilaetgan chuqurligidagi tabiiy kuchlanishiga mos bosim bilan zichlangandan keyingi balandligi

10.1 – rasm. Lyossli gruntning deformatsiyalanish grafigi grafigi
Agar y < 0,01 bo’lsa, grunt o’ta cho’kuvchan deb hisoblanadi. Nisbiy o’ta cho’kuvchanlik namlanish paytida qo’yiladigan r bosim miqdoriga ham ko’p jihatdan bog’liqdir. Bir necha namunalarni qo’shimcha namlashdan so’ng, ularga turli miqdordagi r bosimlarni ta‘sir ettirib va mos ravishdagi y koeffitsientining qiymatlarini aniqlab y = f(р) bog’lanishining grafigini qurish mumkin (10.2-rasm). Bunday grafiklar y=0,01 dagi o’ta cho’kuvchanlikning quyi chegarasini tavsiflovchi boshlangich рy bosimni aniqlash imkoniyatini beradi. Bosimning р<рy qiymatlarida, lyossli grunt o’ta cho’kuvchan emas deb qaraladi.
10.3 – rasm. Lyossli grunt sirtining suv ta‘siridagi o’ta cho’kishi: 1 – gruntning o’ta cho’kishdan keyingi sirti; 2 – gruntning o’ta cho’kishgacha bo’lgan sirti; 3 – sepilgan qum qatlami; 4 – suvlangan grunt
Poydevor zaminadigi lyossli grunt qatlamlaridan olingan namunalarni laboratoriya sharoitida sinash natijalari asosida o’ta cho’kish (Sy) miqdorini quyidagi ifoda bo’yicha aniqlash mumkin: Sy = y,i hi c, y 
bu yerda y,I – i qatlamdagi gruntning nisbiy o’ta cho’kuvchanlik koeffitsientni; hi – i qatlam qalinlagi; c, y – grunt sharoitini hisobga oluvchi koeffitsient.