|
Odam skeletining umumiy ko`rinishi:
1-bosh suyagi; 2-to`sh suyagi; 3-qovurg`a raboqlari; 4-umurtqa pog`onasi; 5-nomsiz suyak; 6-qov bitishmasi; 7-o`mrov suyagi; 8-kurak; 9-elka suyagi; 10-tirsak bo`g`imi; 11-bilak suyagi; 12-tirsak suyagi; 13-dumg`aza suyagi; 14-bilak kaft usti bo`g`imi; 15-chanoq-son bo`g`imi; 16-tizza bo`g`imi; 17-boldir panja bo`g`imi; 18-son suyagi; 19-katta va kichik boldir.
Qaddi-qomatni shkillashi.
Tayanch – harakat apparatining gigiyenik qonunlarga rioya qilmaslik umurtqa pog`onasining noto’g’ri rivojlanishiga, ya'ni qad – qomatning buzilishiga olib keladi. Bularga egilgan, kifotik, lordotik, skoliotik qad – qomat deyiladi.
Egilgan qad-qomat bolalar tik turganda boshi bir oz oldinga egilgan, yelkalari oldinga osilgan, ko`krak qafasi botiqroq, qorni oldinga chiqqan bo`ladi.
Kifotik qad-qomatli bolalarda kuraklar qanotga o`xshash ko`tarilib turadi. Bukir holat yuzaga keladi.
Lordotik qad-qomatli kishilarda gavdasining orqa qismi tekis, ko`krak qafasi yassi, qorni oldinga chiqqan bo`ladi, umurtqa pog`onasining bel qismi normadan ko`proq oldinga bukilishi kuzatiladi.
Skolioz deb ataluvchi qad-qomatli bolalarda tik turganda yelkalarining biri past, biri baland, ko`kraklari qam past, baland bo`lib, ko`krak qafasining bir tomoni bo`rtganroq, ikkinchi tomoni botiqroq holatda bo`ladi. qad-qomatning buzilishi faqat tashqi ko`rinishni emas, balki ichki organlar (o`pka, yurak, jigar, buyrak, oshqozon va ichak kabilar) ning rivojlanishi va funktsiyasiga ham salbiy ta'sir ko`rsatadi.
Amaliy mashg’ulot
6-Mavzu: Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi. Dars va dars jadvalini gigienik baholash
Ishdan maqsad: Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi asosida o’quvchilarning aqliy ishchanlik imkoniyatlarini o’rganish asosida normadagi o’quv yuklamalar miqdorini aniqlash.
O’quv jihozlari: Har xil sinflarning dars jadvali, normani aks ettiruvchi ma’lumotlar.
Nazariy qism:
Aqliy mehnat qobilyatini optimal darajada saqlash uchun darsning tuzilishi va o’quv kunining tashkil qilinishi muxim axamaiyatga ega. Uning davomiyligi, qiyinligi, zerikarliligi o’quvchilardan xar xil faoliyat talab qiladigan mashg’ulot turlarini to’g’ri almashlab tuzishni ko’zda tutadi.
O’quv mashg’ulotlari maktab o’quvchilarining organizmiga ancha talablar qo’yadi. Shu munosabat bilan o’quv muddati bolalarning yoshi, imkoniyatlariga mos keladigan bo’lishi zarur. Kichik yoshda ish qobilyati dars boshlangan vaqtdan xisoblanganda 1,5 soatdan keyin, o’rta va katta maktab yoshida esa 2-3 soatdan so’ng pasaya boshlaydi, ayniqsa, 6-darsga kelib keskin pasayib ketadi.
Shu munosabat bilan darslarning qancha davom etishi o’quv jarayonini gigienik jixatdan tashkil etishni muxim omili xisoblanadi. Fiziolog va gigienistlar fikricha, birinchi sinf o’quvchilari uchun dars 35 daqiqadan, katta sinflar uchun 45 daqiqadan oshmasligi kerak. Ruxshunoslarning ma’lumotiga qaraganda, 6-10 yashar bola 20 daqiqa atrofida, 10-12 yashar bola 25 daqiqa atrofida diqqatini bir joyga to’plab o’tirishi mumkin. Mana shu tadqiqotlar darslarni ish turlari almashinib turadigan qilib aloxida tuzish zarurligini tasdiqlaydi. Masalan, o’qish darsida ifodali o’qishni savol-javob bilan, didaktik material ko’rish, qayta so’zlab berish bilan almashtirish, bundan tashqari boshlang’ich sinf o’quvchilarida birinchi signal sistemasi yaxshi rivojlanganligi uchun darsda ko’rgazma qurollaridan, didaktik o’quv vositalaridan keng foydalanish mumkin.
Maktab ta’limini gigienik jixatdan tashkil etishda darslarning soni katta axamiyatga ega. Amaldagi o’quv rejasiga muvofiq 1-3- sinflarda kuniga 4 tadan, 4-sinfda 4-5 tadan, 5-9-sinflarda kuniga 5,6 tadan dars o’tkazish ko’zda tutiladi.
Ta’limni to’g’ri tashkil etish uchun kun va xafta davomida darslarni taqsimlash, dars jadvalini to’g’ri tuzish juda muxim axamiyatga ega.
O’zlashtirishning oson va qiyinligiga qarab xamma fanlar shartli ravishda juda qiyin, o’rtacha qiyin va oson fanlarga bo’linadi.
4 –o’qish kunidan boshlab organizmning ish qobiliyati pasaya boshlaydi, lekin o’qishning 6- kuni ko’rsatkichlarning deyarli pasaygani qayd qilinmaydi ,bundan kelib chiqadiki, agar 4- o’qish kuni dars xarakatlanish bilan bog’liq bo’lgan yengil fanlar qo’yilsa,tarbiyaviy soat va ekskursiyalar shu kunda o’tkazilsa, o’quvchilar dam oladi,natijada 5,6- o’qish kunlarida ularninig ish qobiliyati anchagina tiklanadi, natijada dars jalvaliga 5,6- o’qish kunlari qiyinroq fanlar qo’yilishiga imkon yaratadi.
Dars vaqtida aqliy mehnatda charchashni oldini olish choralari:
1. O’qituvchi yangi materialni o’quvchining optimal ish qobiliyatiga ega bo’lgan vaqtida tushuntirish;
2. Darsning ikkinchi yarmida, dars berishning aktiv usullarini qo’llab, o’quvchi diqqatini uzoq vaqt bitta predmetda ushlab turmasdan tushuntirish;
3. Dars berish usulini o’zgartirib turish;
4. Sinf xonalarini tanaffus paytida shamollatish;
5. O’quvchi faoliyatini turli vazifalarga jalb qilish, qoidalariga qat’iy rioya qilgan holda o’quv texnikavositalarini keng qo’llash;
6. Dars materialini tushuntirishda didaktiv o’quv vositalardan;
7. Dars oralig’ida fizkulminutlar o’tkazish;
8. Yuqori pedogogik mahoratda darsni tashkil etish, ko’tarinki kayfiyatda tushuntirish va har xil ohangda so’zlash.
Dars jadvali o’quv jarayonining muhim qismlaridan hisoblanadi. Dars jadvalini to’g’ri tuzish o’quvchilarning aqliy charchashini oldini oladi. Dars jadvali bir necha gigienik talablarga javob berishi lozim, bular:
- yoshga mos holda dars soatlarini qo’yish:
- ko’p aqliy mehnat talab etadigan predmetlardan so’ng jismoniy mehnat talab etadigan predmetlarni qo’yish;
- dushanba kuni ko’p aqliy mehnat talab etadigan predmetlarni kam quyish;
- shanba kuni ko’p aqliy mehnat talab etadigan predmetlarni qo’ymaslik.
Do'stlaringiz bilan baham: |
