Mavzu: Organik moddalarni tozalash usullari-qayta kristallash, haydash, ekstraksiyalash, sublimatsiya. O’qituvchi: norberdiyeva m

Qayta kristallantirish 

• 
  Shuning uchun olinayotgan har qanday organik moddani tekshirishdan oldin uni aralashmalardan  ajratish, yaxshilab tozalash zarur. Reaksiya mahsulotlaridan toza organik birikmalarni ajratib olish va tozalashda filtrlash, qayta kristallantirish, sublimatlash, qaynash temperaturasiga qarab haydash, ekstraktsiya va xromatografiya usullaridan foydalaniladi. Qayta kristallantirish - qattiq moddalarni tozalashning muhim usulidir. Buning uchun boshqa qo'shimchalar bilan ifloslangan moddani qizdirganda eriydigan erituvchidan to'yingan eritmasi tayyorlanib, eritmani isitganda filtrlab, erimaydigan qo'shimchalardan ajratiladi. Natijada moddaning toza kristallari cho'kmasi hosil bo'ladi, so'ngra u filtrlanadi va quritiladi. Ayrim organik moddalar eritmasi bekorchi aralashmalar ta'sirida turli rangga bo‘yalishi va buning natijasida asosiy modda kristallari rangli bo‘lib qolishi mumkin. Bunday hollarda rangli eritmaga adsorbentlar (aktivlangan ko‘mir) qo‘shib qaynatiladi. Qattiq moddalarni kristallash usuli bilan tozalash aralashmadagi moddalarning eruvchanligi har xilligiga asoslangan. Bunda erituvchining to‘g‘ri tanlanganligi katta ahamiyatga ega.
  

1- Tajriba. Benzoy kislotani qayta kristallash usuli bilan tozalash

• 
  1- Tajriba. Benzoy kislotani qayta kristallash usuli bilan tozalash Laboratoriya ishidan maqsad.Ushbu laboratoriya ishidan ko‘zda tutilgan asosiy maqsad, talabalarda olgan nazariy bilimlarini mustahkamlash uchun laboratoriya sharoitida, qattiq moddalarni qayta kristallash bilan tozalash jarayonini mustaqil bajarishlari va shu amaliy ish davomida o‘zlarining bilim hamda ko‘nikmalarini oshirishidir. Kerakli reaktivlar: benzoy kislota (yoki sulfanil kislotasi, atsetanilid), aktivlangan ko’mir.
  
• 
  Jihozlar: 
  
• 
  100 ml sig'imli stakan yoki kolba, suv hammomi, shisha tayoqcha, quritish
  
• 
  shkafi, termometr. Ishning borish tartibi
  
• 
  : 100 ml sig'imli stakan yoki kolbaga 1g benzoy kislota (yoki sulfanil kislotasi, atsetanilid) 40 ml suv va 0,05-0,1g kukun holdagi aktivlangan ko’mir solib, suv hammomida qizdiriladi. Aralashma 10-15 minut davomida qaynagandan so’ng eritma tezda burma filtr orqali filtrlanadi. Filtrat (muz solingan xolda) suvda sovutilib, idish devorlari shisha tayoqcha bilan ishqalanganda benzoy kislotaning kristallari ajrala boshlaydi. Hosil bo’lgan kristallarni Byuxner voronkasi yordamida ajratib olinadi. So’ngra idishga solinib, quritish shkafida quritiladi. Kristallar qurigach, uning suyuqlanish temperaturasi aniqlanadi. Agar benzoy kislotasi juda toza bo’lmasa, suvda yana bir marta qayta kristallanadi.