Mavzu: O‘quvchilarning sinfdagi faoliyatini qo‘llab-quvvatlashning verbal va noverbal usullari. Boshqalar fikrini hurmat qilish

---

Mavzu: O‘quvchilarning sinfdagi faoliyatini qo‘llab-quvvatlashning 
verbal va noverbal usullari. Boshqalar fikrini hurmat qilish.
Reja: 
1. O‘qituvchi tomonidan o‘quvchilarning sinfdagi faoliyatini qo‘llab-quvvatlash 
usullari. 
2. O‘quvchilarni qo‘llab-quvvatlashning verbal usullari. 
3.O‘quvchilarni qo‘llab-quvvatlashning noverbal usullari. Boshqalar fikrini hurmat 
qilish. 
Mashg‘ulotning maqsadi:
Tinglovchilarning kommunikativ ko‘nukmalar 
haqidagi tushunchalarini kengaytirish, o‘quvchilarni qo‘llab-quvvatlashning verbal 
va noverbal usullari, muloqot maneralaridan o‘qituvchining oqilona foydalanishi 
haqida ma’lumotlar berish. 
Tayanch iboralar: 
Fikr almashish; kommunikativ qobiliyat; o‘quvchini 
ishontirish; ongga ta'sir qilish; psixik ta’sir, pedagogik ta’sir ко‘rsatish; talab; 
rag‘batlantirish va jazolash; jamoatchilik fikri; so‘z bilan og'zaki ta’sir o'tkazish; 
intonatsiya; kasbiy mahorat; xushmuomalalik; axborot hajmi; pedagogic qobiliyat 
texnikasi. 
Insonning rivojlanishini, ijtimoiylashishini, individning shaxs bo‘lib 
shakllanishini, uning jamiyat bilan aloqasini muloqotsiz aslo tasavvur etib 
bo‘lmaydi. Muloqot ham o‘ziga xos ehtiyoj. Polshalik olim E.Melibruda 
aytganidek: “Shaxslararo munosabatlar biz uchun suv bilan havodek ahamiyatga 
egadir”. Muloqot o‘ta murakkab jarayon bo‘lganligi sababli unga yagona to‘g‘ri 
ta’rif berish oson emas. Shuning uchun odatda “muloqot” tushunchasining 
mazmuni uning ayrim tomonlariga urg‘u berish orqali ochib beriladi. Mashhur rus 
psixologi A.V.Petrovskiy tahriri ostida chiqqan «Umumiy psixologiya» darsligida 
muloqotni ikki va undan ortiq kishilar o‘rtasidagi axborot ayirboshlash, o‘zaro 
ta’sir va bir-birini tushunishdan iborat jarayon sifatida talqin etilgan. 
O‘zbek psixologiya fanining oqsoqollaridan biri M.G.Davletshin 
muallifligidagi «Umumiy psixologiya» o‘quv qo‘llanmasida esa, muloqot “ikki 
yoki undan ortiq kishilar orasidagi affektiv baholovchi xarakterda va bilish 

---

bo‘yicha ma’lumot almashinishdan iborat bo‘lgan o‘zaro ta’sir etishdir”- deb 
ta’kidlanadi. Sotsiologiyadan entsiklopedik lug‘atda muloqotga quyidagicha ta’rif 
beriladi: “Insonning boshqa kishilar bilan aloqaga kirishish ehtiyojini qondirish 
uchun individlar yoki ijtimoiy guruhlar o‘rtasida bevosita faoliyatlar, bilimlar, 
malakalar, tajribalar, axborotlar almashinuvidagi o‘zaro ta’sir”. Demak, muloqot 
ikki va undan ortiq kishilarning bir-biri bilan aloqa qilish ehtiyojini qondiriga 
qaratilgan o‘zaro ta’sir jarayoni bo‘lib, bunda axborotlar almashiniladi, 
munosabatlar o‘rnatiladi va rivojlantiriladi. 
Psixologiya lug‘atida muloqot tushunchasiga ikki xil ta’rif beriladi:
1. Muloqot — hamkorlikdagi faoliyat ehtiyoji bilan taqozolangan aloqa o‘rnatish 
va uni rivojlantirish jarayoni; 
1.
Muloqot — belgilar tizimi orqali subyektlarning o‘zaro ta’sirlashuvi. 
Muloqot — odamlar o‘rtasida birgalikdagi faoliyat ehtiyojlaridan kelib chiqadigan 
bog‘lanishlar rivojlanishining ko‘p qirrali jarayonidir.
Muloqot (munosabat) birgalikda faoliyat ko‘rsatuvchilar o‘rtasida axborot 
ayirboshlashni o‘z ichiga oladi. Bunda munosabatning kommunikativ (o‘zaro 
aloqaga doir) jihati hisobga olinadi. Muloqot tushunchasini kommunikatsiyadan 
farqlash kerak. Kommunikatsiya — tirik va o‘lik tabiatdagi tizimlar o‘rtasida 
axborot almashinuvini anglatadi. Hayvonlar o‘rtasidagi signallar almashinuvi, 
insonning texnik vositalar bilan aloqa qilishi — bulaming barchasi 
kommunikatsiya. Muloqot esa faqat insonlar o‘rtasidagina amalga oshirilishi 
mumkin. Inson bolasi aynan boshqalar bilan muloqotda va munosabatda bo‘lish 
jarayonida shaxsga aylanib boradi, ijtimoiy tajriba va madaniyatni egallab boradi. 
Muloqot ijtimoiy faollikning ontogenezda (individual rivojlanish yo‘li) paydo 
bo‘ladigan birinchi turidir. Faoliyat davomida insonlar o‘rtasida yangi-yangi 
munosabatlar va aloqalar shakllanadi. Demak, faoliyat va muloqot o‘zaro 
chambarchas bog‘liqdir. Kishilar munosabatga kirishishda avvalo tilga murojaat 
qiladilar. Muloqotning yana bir jihati munosabatga kirishuvchilarning o‘zaro 
birgalikdagi harakati — nutq jarayonida faqat so‘zlar bilan emas, balki harakatlar 

---

bilan ham muloqot yuritishdan iborat. Munosabatning keyingi jihati muloqotga 
kirishuvchilarning bir-birlarini idrok eta olishlaridir. Masalan, biz bir kishi bilan 
muloqotga kirishishdan avval uni hurmat qilib yoki mensimasdan munosabatda 
bo‘lamiz. Demak, muloqot jarayonida kommunikativ (axborot uzatish), interaktiv 
(o‘zaro birgalikda harakat qilish) va perseptiv (o‘zaro birgalikda) idrok etish 
amalga oshiriladi. Har bir kishining o‘z “men”i atrofdagilar bilan bo‘ladigan 
muloqot jarayonida shakllanadi. Shaxsning hayot yo‘llari avval oilada, bog‘cha, 
maktab, institut, ishxona, keksalar orasida, ya’ni guruh va jamoalarda rivojlanadi. 
Muloqotga bo‘lgan ehtiyojimiz qondirilmasa, ongimiz ham rivojlanmaydi. Kimlar 
bilandir bo‘lgan muloqotdan qoniqish hosil qilamiz, ayrim hollarda esa 
qoniqmaslikni his qilamiz.
Muloqot — shaxslararo munosabatlarning asosiy ko‘rinishi bo‘lib, uning 
yordamida odamlar bir-birlari bilan o‘zaro ruhiy jihatdan aloqaga kirishadilar, 
o‘zaro axborot almashadilar, bir-birlariga ta’sir o‘tkazadilar, bir-birlarini his 
qiladilar, tushunadilar. Shuning uchun muloqot ijtimoiy-psixologik hodisa sifatida 
ijtimoiy turmushning barcha sohalarida ishtirok etib, hamkorlik faoliyatining 
moddiy, ma’naviy, madaniy, emotsional, motivatsion qirralarining ehtiyoji sifatida 
vujudga keladi. Insonda yuzaga keladigan har xil ehtiyojlami maqsadga muvofiq 
ravishda qondirish muloqot maromiga bog‘liq bo‘lib, shaxslararo munosabat qaror 
topishiga xizmat qiladi.
Muloqot muvaffaqiyatining negizi shaxsning ruhiy dunyosi, ehtiyojlari 
motivatsiyasi, xarakter xislati, individual-tipologik xususiyati, qobiliyati, e’tiqodi 
kabi fazilatlar, sifatlar namoyon bo‘lishi, rivojlanishi hisoblanadi. Muloqot tashqi 
ijobiy ta’sirlar, namunalar asosida o‘zini-o‘zi tuzatish, qayta tarbiyalash, shaxsiy 
imkoniyatini ro‘yobga chiqarish uchun puxta zamin hozirlaydi, komillik sari 
yetaklaydi. Barkamol insonlaming muomala maromi, mulohaza yuritish uslubi, 
munosabatga kirishish uquvchanligi, vaziyatdan chiqish salohiyatiga boshqa 
odamlar ham taqlid qiladi va hayot tajribasida unga rioya etib yashaydi. Odamlar 
o‘rtasidagi shaxslararo munosabat jarayonida g‘ayritabiiy ijtimoiy holat yoki 

---

hodisaga ongli tayanish — o‘zini-o‘zi mukammallashtirish, ro‘yobga chiqarish, 
boshqarish, baholash, o‘ziga o‘zi buyruq berish shaxsning ruhiy dunyosida muhim 
kamolot bosqichidir. Shuning uchun ichki va tashqi taqlidni tushunish hamda 
bosqichma-bosqich egallab borish — bo‘lg‘usi mutaxassisning kasbiy 
tayyorgarligi hamda barkamol shaxs sifatida shakllanishining garovidir.
Muloqotga kirisha olmaslikning asosiy sababi — o‘zini-o‘zi ortiqcha yoki 
past baholash tufayli o‘ziga va uni qurshab turgan odamlarga noto‘g‘ri 
munosabatdir. Buning oldini olish imkoniyatlari mavjud bo‘lib, asosan, 
quyidagilarga ahamiyat berish ijobiy samara beradi:
1) hamkorlik faoliyatida, muloqotlar tizimi orqali muloqot jarayonining barcha 
a’zolari o‘rtasida insonparvarlik munosabatlarini tashkil qilish, emotsional muhitni 
taqqoslash imkoniyatini yuzaga keltirish; 
2) muloqotda ichki munosabatlar tizimida har bir a’zoning qulay mavqeini 
ta’minlashga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirish; 
3) insonning muloqot xususiyatlari, maromi, usullari, shakllari to‘g‘risidagi 
axborotni egallashiga oid maxsus mashg‘ulotlarni uyushtirish.
4) shaxslararo munosabatlar va muloqot usullariga mo‘ljallangan ishbilarmonlik 
o‘yinlari, psixodrama, trening tizimini yaratish. 
L. S. Vigotskiy, A.N. Leontev, A.R. Luriya, D.B. Elkonin tadqiqotlariga 
ko‘ra, bolaning dastlabki ijtimoiy ehtiyojlaridan biri bu — muloqotga nisbatan 
ehtiyojdir. A.V. Zaporojes va M .l. Lisina izlanishlarida ta’kidlanishicha, 
bolalarning kattalar bilan muloqotga kirishish ehtiyoji 7 yoshgacha bir nechta 
bosqichlarda rivojlanib boradi: 1) e’tibor va hayrixohlikka ehtiyoj paydo bo‘ladi; 
2) kattalar bilan hamkorlik qilish ehtiyoji tug‘iladi; 3) avvalgi barcha 
ehtiyojlarning kattalar tomonidan hurmat qilinishiga ehtiyoj tug‘iladi; 4) 
maktabgacha tarbiya yoshidagi bolada atrofdagilar bilan o‘zaro bir-birini tushunish 
ehtiyoji vujudga keladi. Inson o‘zini idora qilish, turli vaziyatlarda o‘zini tutish 

---

fazilatlari o‘zlashtirilayotgan davrda ba’zi bir qoidalarga rioya qilsa, hamkorlik 
jarayonida ma’lum yutuqlarga erishadi. 
Muloqotning hamkorlikda harakat qilish va faoliyat ko‘rsatish jarayonida 
odamlarni birlashtiradigan vosita til bo‘lib, u muloqotga kirishuvchilar o‘rtasida 
aloqa bog‘lanishini ta’minlaydi. Axborotni boshqaga yo‘llayotgan kishi 
(kommunikator) va uni qabul qilayotgan kishi (retsepient) munosabat va 
birgalikdagi faoliyat maqsadlariga erishish uchun mohiyatlarni kodlashtirish va 
kodini ochishning bitta tizimidan foydalanishlari, ya’ni «bitta tilda» so‘zlashishlari 
kerak. Agar kommunikator va retsepiyent turlicha «til»da so‘zlashsalar, ular o‘zaro 
hamjihatlikka va birgalikda faoliyat borasida muvaffaqiyatga erisha olmaydilar. 
Qo‘llanadigan belgilar (so‘zlar, imo-ishoralar va boshqalar) zamiridagi mohiyat 
muloqotda ishtirok etayotganlarga tanish bo‘lgan taqdirdagina axborot almashish 
imkoni bo‘ladi. 
“Muloqot” tushunchasini “kommunikatsiya” tushunchasidan farqlash lozim. 
Kommunikatsiya jonli va jonsiz tabiatdagi tizimlar o‘rtasida axborot almashinuvini 
anglatadi. Hayvonlar o‘rtasidagi signallar almashinuvi, daraxtlardagi irsiy 
belgilarning uzatilishi, insonning turli-tuman texnik vositalar bilan aloqaga 
kirishishi – bularning barchasi kommunikatsiya hisoblanadi. Muloqot faqat 
insonlar o‘rtasidagina amalga oshirilishi mumkin. Inson bolasi aynan boshqalar 
bilan muloqotda, munosabatda bo‘lish jarayonida ijtimoiylashib, shaxsga aylanib 
boradi. Muloqot tufayli inson ijtimoiy tajriba va madaniyatni egallaydi. Umuman 
olganda, muloqot fenomeni psixologiya fanida atroflicha o‘rganilgan. B.F.Lomov, 
L.A.Karpenko va boshqalar muloqotning funksiyalari, ichki tuzilishi, xususiyatlari 
borasida jiddiy tadqiqotlar e’lon qilishgan. Ularning fikriga tayangan holda 
muloqotning kommunikativ (axborot uzatish), interaktiv (hamkorlikda harakat 
qilish) va pertseptiv (o‘zaro birgalikda idrok etish) funksiyalarini alohida ko‘rsatish 
mumkin. Ana shu uchta funksiyaning birligi muloqot jarayonida hamkorlikdagi 
faoliyat va ishtirokchilarning o‘zaro ta’sir etishdagi harakatlarini tashkil etish usuli 
sifatida maydonga chiqadi. 

---

1.
Muloqotning 
kommunikativ 
jihatida 
individlarning 
o‘zaro ma’lumot 
almashinishi sodir bo‘ladi. 
2.
Muloqotning interaktiv jihatida individlar nafaqat bilim va g‘oyalar, balki 
harakatlar bilan ham o‘zaro ta’sirni amalga oshiradilar. Yanada aniqlik kiritadigan 
bo‘lsak, 
muloqot shaxslararo birgalikdagi harakat, ya’ni odamlarning 
hamkorlikdagi faoliyati jarayonida tarkib topadigan aloqalari va o‘zaro bir-
birlariga ta’sirining yig‘indisi sifatida yuzaga chiqadi. Hamkorlikdagi faoliyat va 
munosabat ijtimoiy qoidalar – odamlarning birgalikdagi harakati va o‘zaro 
munosabatlarini qat’iyan belgilab qo‘yadigan hamda jamiyatda udum bo‘lgan 
xulq-atvor namunalari asosida amalga oshiriladigan ijtimoiy nazorat sharoitida yuz 
beradi. Jamiyat ijtimoiy qoidalar sifatida qabul qilgan, ma’qul topgan, udumga 
aylangan va tegishli vaziyatda turgan har bir kishidan bajarilishini kutayotgan 
namunalarning o‘ziga xos tizimini yaratadi. Ularning buzilishi qoidadan chetga 
chiqadiganlarning xulq-atvori to‘g‘rilanishini ta’minlaydigan ijtimoiy nazorat 
mexanizmlari (ma’qullamaslik, ta’na qilish, jazolash)ni o‘z ichiga oladi. 
3.
Muloqotning pertseptiv jihati muloqot jarayonida o‘zaro bir-birini idrok qilish 
orqali tushunishdir, ya’ni muloqotning ushbu jihatida bir kishining ikkinchi kishi 
tomonidan idrok qilinishi, tushunilishi, baholanishi kuzatiladi. Muloqotning 
mazkur jihatida idrok qilinayotgan odamni idrok qiluvchi o‘zining shaxsiy 
xislatlari bilan qiyoslash natijasida anglaydi va tushunadi. Idrok qilinayotgan 
shaxsning o‘rniga idrok qiluvchi o‘z xohishi bo‘yicha mulohaza yuritishi, uni 
tushunishga intilishi o‘z-o‘zini anglash negizida namoyon bo‘ladi. 
Yuqorida qayd etilgandek, muloqot – bu birinchi navbatda axborot bilan 
bog‘liq noyob hodisa, o‘ziga xos axborot jarayonidir. Umuman olganda, axborot 
jarayonlari axborotni qabul qilish, saralash, saqlash, uzatish va boshqalardan iborat 
ijtimoy jarayonlardir. Axborot jarayonlari butun jamiyat organizmini qurshab olib, 
barcha ijtimoiy tizimlarni qamraganligi, ijtimoiy hayotning har qanday, hatto, eng 
kichik qismida ham mavjudligi bilan ahamiyatlidir. Ko‘rinib turibdiki, ijtimoiy 
axborot asosiy turlari ichida axborot almashinuvidan iborat muloqot turi ustunlik 

---

qiladi. Insonlar muloqotining chuqur ijtimoiy determinatsiyasi hayot faoliyati va 
umuman olganda, butun jamiyat rivojlanishi uchun axborot almashinuvining o‘rni 
qanchalik muhimligidan dalolat beradi. 
So‘z bilan og’zaki ta’sir o‘tkazish o‘qituvchining madaniy saviyasida va 
o‘quvchi muloqatida muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki, “insonning aql-zakovati, 
fikr-tuyg’ulari, bilimi va madaniyat saviyasi, tafakkuri ma’lum darajada so‘zda 
ifoda etiladi. Muomala madaniyatida so‘z aqldan kuch, tildan ixtiyor oladi” (Aziz 
Yunusov). So‘z bilan og’zaki ta’sir o‘tkazishni amalda o‘z pedagogik faoliyatida 
qo‘llovchi o‘qituvchi o‘z hissiyotlarini ijodiy ta’sirlanishni boshqarish 
ko‘nikmalariga ega bo‘lishi va o‘z his-tuyg’ularini faqat ta’lim-tarbiyaviy 
maqsadni amalga oshirish uchun ifodalashi hamda o‘quvchi qalbini noo‘rin so‘zlar 
bilan jarohatlab qo‘ymasligi, so‘zlarni aniq ifodalashda pedagogik takt qonun-
qoidalaridan chetga chiqib ketmasligi lozim. O‘qituvchining imo-ishoralari va yuz 
harakatlari so‘z bilan og’zaki ta’sir qilishni kuchaytiradi. Yuz harakatlari va imo-
ishoralar nutqda ovozning baland-pastligi bilan mos kelishi kerak. O‘qituvchining 
sinf jamoasi bilan bo‘lg’usi muloqatga tayyorgariligiga doir ibratli misol 
F.Samuylenkovning “O‘qituvchining mahorati va takti uning obro‘sidir” asarida 
shunday keltiriladi: “Men VIII “B” sinfiga kirishimdan oldin o‘qituvchilar 
xonasidayoq yuzimdagi tabassumni quvaman. Sinfga kirishda oldin ongli ravishda 
bir lahza to‘xtab o‘zimni to‘grilab olaman, o‘zimga jiddiy, deyarli ifodasiz tus 
beraman. O‘quvchilar bilan kam, juda aniq, keskin gaplashaman. Hech qanday 
hazilga yo‘l qo‘ymayman. Dars berayotgan vaqtimda o‘tirmayman, bolalar bilan 
rasman xushmuomalada bo‘laman. Bunday maromni saqlash menga oson emas, 
lekin shunga o‘rganganman, chunki hozircha o‘zimni bu dinfda boshqacha 
tutishim mumkin emas: sinf tez ta’sirlanuvchan, tezda qirg’oqdan chiqib ketadi va 
yana oqimga qaytib tushishi qiyin” . olimning bu mulohazalari bugungi kunda ham 
o‘z 
qudratini 
yo‘qotgan 
emas. 
Hozirgi 
davrda 
o‘qituvchi faoliyatida uchraydigan kommunikativ 
munosabatlarda so‘z bilan og’zaki ta’sir etish nihoyatda xilma-xil bo‘lib, bevosita 
pedagogik ta’sir ko‘rsatishning nisbatan mustaqil ko‘rinishini o‘zida 

---

mujassamlashtiradi. Ayniqsa, pedagogik ta’sir etishni tashkillashtirishda so‘zning 
ahamiyati bilan bog’liq bo‘lgan pedagogik muomala madaniyatiga va 
tarbiyachining shirin so‘zligiga alohida talablar qo‘yiladi. So‘zlashganda odob va 
ehtirom o‘qituvchining pedagogik mahoratida uchraydigan muhim insoniy fazilati 
sifatida namoyon bo‘ladi. O‘qituvchining kasbiy faoliyatida xushmuomalalikning 
yosh o‘qituvchi amal qiladigan quyidagi mezonlarini alohida ta’kidlab o‘tamiz: 
Tavsiya etilayotgan tizim asosida o‘qituvchi shaxsiyatida xushmuomalalik va 
insonparvarlik 
shakllanadi. 
U 
o‘z faoliyati davomida so‘z boyligini 
takomillashitirib boradi. Til boyligini go‘zal imkoniyatlarida unumli foydalanib, 
nutqining 
ta’sirchan 
bo‘lishiga 
intiladi. 
Go‘zal 
so‘zlay 
bilish 
ham san’at. Bu san’atdan bebahra qolgan o‘qituvchida kasbiy mahorat 
shakllanmaydi. Shuning uchun ham har doim, ayniqsa, o‘qituvchi nutqining ravon 
va go‘zal bo‘lishiga intilishi kerak. Zero, o‘qituvchining asosiy quroli, uning so‘z 
boyligidir. 
О‘qituvchining fikr almashuvi bilan bog‘liq kommunikativ qobiliyatini 
shakllantiruvchi asosiy xususiyatlari o‘quvchi ongiga qaratilgan faoliyat boilib, 
nihoyatda murakkab jarayonda takomillashadi. O‘zaro fikr almashish omillari bilan 
bevosita bog‘liq bolgan kommunikativ qobiliyatning quyidagi yo‘nalishlari 
mavjud: - o‘quvchilarni ishontirish; 
- o‘quvchilar ongiga ta’sir etish; 
- o‘zgalarga taqlid qilish.
O‘quvchilarni ishontirish tarbiyalanuvchining ongiga qaratilgan bo‘lib, 
o‘qituvchi fikr-mulohazalarini ta’sirchan nutq orqali o‘quvchining bilimlar 
tizimiga, dunyoqarashiga, xulq-atvoriga, xatti-harakatiga ta’sir etadi va uni qisman 
о‘zgartiradi. Ishontirish о‘qituvchining kasb faoliyatiga taalluqli bo‘lgan murakkab 
faoliyatida asosiy ta’sir ko‘rsatish vositasi bo‘lib, ta’lim -tarbiya jarayonida 
ishlatiladigan usullardan biri hisoblanadi. O‘quvchi ongiga ta’sir ko‘rsatish bilan 
bog'liq bo‘lgan ishontirish usuli o‘qituvchidan bahs, munozara asosida dalillar 
keltirishni, isbot va mantiqqa tayanishni talab qiladi. Ayniqsa, o‘qituvchi bilan 
o‘quvchilar orasida o‘rganilayotgan mavzuga taalluqli muqobillik mavjud 

---

bo‘lganda, tanqid va fikrlar kurashiga tayanilganda samarali bo‘ladi. Ishontirish 
tarbiyalanuvchining ongiga qaratilgan ekan, o‘qituvchining his-tuyg‘usi, nutqi va 
ishontira olish san’ati bunda muhim ahamiyatga ega. U pedagogik ta’sir ko‘rsatish 
usuli sifatida darslarda yangi mavzuni tushuntirishda, o‘quv-tarbiyaviy soatlarda, 
turli uchrashuvlar va ijodiy suhbatlarda munozaralar shaklida qo‘llaniladi. 
Ishontirish usuli yordamida o‘quvchilarning dunyoqarashi shakllantiriladi. Bu 
ayniqsa o‘quvchi ongini begona mafkuraviy g'oyalardan himoya qilishda muhim 
ahamiyatga ega, ishontirish asosida o‘quvchiga ideal va mustaqil fikrlar qayta 
quriladi, ularni ba’zi psixik ta’sirlar tufayli sodir boiadigan tushkunlik holatidan 
asraydi, ularda erkinlikni hamda mustaqil fikrlash qobiliyatini o‘stiradi, o‘ziga va 
kelajagiga ishonch uyg'otadi, o‘z-o‘zini tarbiyalashda, mustahkam irodani 
shakllantirishga undaydi. 
Nazorat uchun savollar: 
1.
Muloqot yuzasidan qaysi olimlar tadqiqotlar olib borganlar?
 
2.
Muloqot tushunchasini ta’riflang?
 
3.
O‘qituvchi tomonidan o‘quvchilarning sinfdagi faoliyatini qo‘llab-
quvvatlashda muloqot qanday o‘rin tutadi? 
4.
Pedagogik faoliyatda o‘quvchilarni ishontirish usulining ahamiyati qanday? 
5.
O‘quvchilarni boshqalar fikrini hurmat qilishga o‘rgatishda nimalarga 
e’tibor qaratish muhim deb hisoblaysiz?