Mavzu: O`quv rejasini, mutaxassislik fanlari bo`yicha o`quv dasturlarini tahlil qilish

Mavzu:O`quv rejasini, mutaxassislik fanlari bo`yicha o`quv dasturlarini tahlil qilish


Reja:


1.O’quv rejasi haqida ma’lumot
2.O‘quv rejasi va isbchi dasturlarga qo‘yiladigan talablar.


Fanni o'rganish uchun rejalashtirilgan mavzular ta’lim stan- dartlaridan kelib chiqqan holda, qo'yilgan maqsadga ko'ra o'quv dasturida o'z ifodasini topadi.
O'quv dasturi fanni o'rganish bo'yicha hujjat hisoblanib, bo'lajak mutaxassisga qo'yilgan talablarga mos holda ta’lim maz­munini va uni o'quvchi, talabalar tomonidan o'zlashtirishni tashkil etish usullarini aks ettiradi.
O'quv dasturlari alohida o'quv predmetJari bo'yicha bilim, ko'nikma va malakalar mazmuni va hajmini, ularni o'rganish ketma-ketligini belgilaydi.
Har bir mavzu bo'yicha fan uchun ajratilgan soatdan kelib chiqqan holda, mavzuning mazmunini o'zlashtirish uchun uning xususiyatlarini, mavzuni murakkabligi, o'zlashtirish zarur bo'lgan
masalalar, qo'yilgan muamrao va boshqalarni hisobga olib o‘quv jarayonini tashkiliy shakllari bo'yicha vaqt ajratiladi.
Har bir mavzu o'rganiladigan fanning shu mavzu doirasidagi qisqacha mazmunini ifodalaydi.

Dastur fanning mohiyatidan kelib chiqqan holda hamda tar- moq standartlariga muvofiq ravishda shu fan o'quvchi-talabalarda qanday bilim va ko'nikmalarni shakllantirilishi zarurligidan kelib chiqqan holda tayyorlanadi. O'quv dasturi namunaviy va ishchi o'quv dasturidan iborat bo'lib, ishchi o'quv dasturi namunaviy das­tur asosida tuziladi.

0‘quv dasturlari quyidagi talablarga javob berishi zarur:

Dastur aniq qoidaga asoslangan bo'lishi kerak. Jamiyat ta- raqqiyotining tamoyillariga asoslangan holda o'quv dasturini ishlab chiqish metodikasiga muvofiq bo'lishi zarur. O'quv dasturi ishlab chiqishga qo'yiladigan talablarga javob berishi, unga muvofiq o'quv dasturi tarkibini belgilash lozim.

Uraiylik prinsipiga asoslanishi. Dastur ilmiy jihatdan tekshiril- gan, ishonchli dalillar, kuzatishlar, manbalar va materiallar asosida tuziladi.

O'quv dasturlari ishlab chiqishda «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» asosida respublikada joriy etilgan uzluksiz ta’lim tizimining ta’lim turlari (o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi, bakalavriat, magis- tratura) o'rtasidagi uzviylik va uzluksizlikni ta’minlash, fanlarda mavzular ketma-ketligiga, oddiydan murakkabga, xususiydan umumiylikka o'tib borishga, ta’lim turlari bo'yicha mavzular tak- rorlanmasligiga alohida e’tibor qaratish kerak.

Dastur fan, texnika, texnologiyaning so'nggi yutuqlari, ta’lim tizimining rivojlanishi, jahon tendensiyasini hisobga olishi zarur.

Tarixiylik va zaraonaviylik. Dasturda fan rivojlanishining xususiyatlari, hissa qo'shgan olimlar, tarixiy shaxslar faoliyati ham aks ettirilishi, hozirgi rivojlanishi darajasiga muvofiq bilim berishni ko'zlagan bo'lishi zarur.

Gumanitarizm va milliylik. Dastur insonparvarlik, xalqparvar- lik, ezgulik g'oyalarini ustun qo'yib, milliy g'urur, milliy qadriyat- lami hisobga olish, ularga amal qilishni targ'ib qilish, mamlakat- ning rivojlanishini ilmiy asoslangan holda bayon qilishni ko'zda tutishi kerak.

Izchillik va nazariya bilan amaliyot birligini ta’minlash. Dastur aniq mazmun va mantiqiy qoidalarni o'zida aks ettirishi, umumiy o'rta ta’lim va oliy ta’limga taalluqli mutanosib fan dasturlari bilan muvofiqlashtirish, qo'yilgan mavzularning mantiqiy izchilligini

ta’minlash, fanni hayot bilan, nazariyani amaliyot bilan uzviy bog‘laydigan uslubiyotga rioya qilishi zarur.

Xalqaro standart va raqobatbardoshlik. Rivojlangan xorijiy davlatlarda o‘iganilayotgan ana shu fan bo'yicha amalda bo'lgan o'quv dasturlari bilan taqqoslash, munozara qilish, tajriba alma- shish asosida, rivojlanayotgan mamlakatlaiga nisbatan ilg'orlikni ta’minlashga qaratilishi zarur.

Dasturda fanning nomi.

Mohiyatidan kelib chiqqan holda hamda davlat ta’lim stan- dartlariga, mehnat bozori talabiga muvofiq ravishda fanni o'qitishdan asosiy maqsad, shu fan o'quvchi, talabalarda qanday bilim va ko'nikma shakllantirishi ko'rsatiladi.

Dasturlar ikki: namunaviy va ishchi o'quv dasturlariga ajrati-

ladi.

Namunaviy o'quv dasturi fanni o'rganishdan qo'yilgan maqsad, fanning asosiy mazmuni, bajaradigan vazifalarini ifodalaydi. Namunaviy o'quv dasturi tarkibiy jihatdan o'z ichiga: kirish, asosiy qism: ma’ruza, seminar, tajriba darslari va mustaqil ish uchun ko'rsatmalar, kurs ishlari bo'yicha ko'rsatmalar, tavsiya etiladigan adabiyotlar ro'yxatini oladi.

Namunaviy dastur davlat ta’lim standartlariga o'zgartirishlar kiritilgan taqdirda yoki o'zga hollarda 3 yilda bir marta qayta ishlab chiqilishi va qabul qilingan tartibga asosan qayta ekspertiza va tas- diqdan o'tishi zarur.

Namunaviy o'quv dasturi tasdiqlangan va ro'yxatga olingan kundan boshlab amalga kiritiladi.

Namunaviy dastur asosida ishchi o'quv dasturi ishlab chiqiladi.

Ishchi o'quv dasturida namunaviy dasturdan farqli ravishda fan bo'yicha mavzular rejasi qismida mavzular nomi, ajratilgan jami soatlar, dars o'tish, mashg'ulot turlari: ma’ruza (nazariy), seminar (amaliy mashg'ulot), mustaqil ishga ajratilgan soatlar jadval tarzida keltiriladi.

Ma’ruza mashg'uloti hamda seminar mashg'uloti mavzularida har bir mavzuda o'rganilishi zarur bo'lgan mavzuning o'quv mak- sadidan kelib chiqib, qisqacha mazmuni beriladi. Mavzuni o'rganish va o'zlashtirish uchun zarur bo'lgan adabiyotlar ro'yxati raqamlarda ifodalanadi.

Shu fanni o'qitish bo'yicha lozim bo'lgan o'quv vositalari, ko'rgazmali namoyish materiallari, o'quv fllmlari va boshqa didak­tik materiallar ro'yxati keltiriladi.

Dasturning «o'zlashtirishni nazorat qilish» qismida, fanni

o'zlashtirish bo'yicha baholash metodlari va shakllari ko'rsatiladi.

«Foydalanilgan adabiyotlar» qismida o'quvchi-talabalar to­monidan fanni o'rganish va o'zlashtirish uchun lozim bo'lgan adabiyotlar ro'yxati beriladi.

Ishchi o'quv dasturiga muvofiq ravishda mashg'ulot(seminar darslari) rejasi, mustaqil ishlar va o'quv kompleksi tarkibiga kiruv- chi boshqa ishlar ishlab chiqiladi.

Fanning har bir mavzusi bo'yicha qo'yilgan maqsad, mavzu­ning xususiyatidan kelib chiqqan holda dars o'tish metodini o'qituvchining o'zi tanlaydi.

Shunday qilib, har bir fan bo'yicha o'quv-uslubiy majmua ish­lab chiqiladi.

O'quv-uslubiy majmua — bu yagona metodologiya bo'yicha o'rganiladigan fanning mazmuni va uning xususiyatlariga ko'ra o'qitishni tashkil etish bilan bog'liq bo'lgan ta’lim mazmunini va o'zlashtirish jaryonini amalga oshirishda qatnashuvchi barcha vosi- talarni o'z ichiga oladi.

O'quv-uslubiy majmuaning tarkibi quyidagilarni amalga oshirishga qaratilgan:

• 
  
  ta’limning maqsadi (o'qitishdan maqsad nima? nima uchun o'qitamiz?);
  
• 
  
  ta’limning mazmuni (nimani o'qitamiz? nimani o'rgatamiz?);
  
• 
  
  ta’lim metodlari (qanday qilib o'qitamiz?);
  
• 
  
  ta’lim vositalari (nimalar orqali, qanday vositalar orqali o'qitamiz?).
  

O'quv-uslubiy majmuaning komponentlari vazifalarni eng ma’qul tarzda, ya’ni eng optimal variantini aniqlash muammosi majmuaning tuzilishini tanlash bilan uzviy bog'liq. O'quv-uslubiy majmuaning tuzilishiga bog'liq ravishda uning komponentlari, vazi- falari ham o'zgarib boradi.

Hozirgi paytda o'quv-uslubiy majmua tarkibi:

1. 
   
   Fan bo'yicha namunaviy dastur.
   
2. 
   
   Fan bo'yicha ishchi - o'quv dasturi.
   
3. 
   
   Texnologik xarita.
   
4. 
   
   Dars o'tish kalendar rejasi.
   
5. 
   
   Amaliy mashg'ulot va seminar darslari rejasi.
   
6. 
   
   Ma’ruzalar matni.
   
7. 
   
   Asosiy tayanch tushunchalar.
   
8. 
   
   Masala-mashqlar, testlar.
   
9. 
   
   Fan bo'yicha oraliq, joriy, yakuniy baholash mezonlari.
   

10. 
    
    Yozma ishlarni baholash mezonlari.
    
11. 
    
    Fan mavzulari bo'yicha tayyorlangan slaydlar, chizmalar va boshqa namoyish etiluvchi materiallar.
    
12. 
    
    Amaliy ish o'yinlari.
    
13. 
    
    Kurs ishi mavzulari.
    
14. 
    
    Mustaqil ish va referat mavzulari.
    
15. 
    
    Yozma ish savollari va boshqalardan iborat.
    

Fanning xususiyatlari va qo'yilgan maqsaddan, mutaxassislarni tayyorlashda fanning tutgan o'rnidan kelib chiqqan holda mazkur ro'yxat qisqarishi yoki qo'shimchalar qo'shilishi mumkin.

Masalan, bitiruv malakaviy ish mavzulari faqat mutaxassislik fanlari bo'yicha qo'shiladi. O'quv-uslubiy majmua albatta fanni o'rganishdan qo'yilgan asosiy va qo'shimcha maqsadlarni to'la amalga oshirilishiga katta yordam beradi.
Xulosa

• 
  
  Tayyorlanayotgan mutaxassis kadrlar qanday bilim, malaka va ko'nikmalarga ega bo'lishi zarurligi Davlat ta’lim standart- larida belgilanadi. Davlat ta’lim standartlari — uzluksiz ta’limning muayyan bosqichida tayyorlanayotgan kadrlarning minimal darajada ega bo'lishi lozim bo'lgan bilim va ko'nikmalarni ifodalaydi.
  
• 
  
  O'qitish jarayonida o'quvchi-talabalar egallashi lozim bo'lgan bilim, ko'nikma, malakalar ma’nosi, hajmi va xarakteri ta’lim mazmunini anglatadi. Unga muvofiq ravishda tayanch o'quv re­jalari ishlab chiqilib, fanlar tarkibi va soati aniqlanadi. Muvofiq ravishda o'rganiladigan ta’lim dasturi, ya’ni o'quv fanlarining mu- taxassisliklarga qo'yiladigan malaka talablariga muvofiq kadrlarning zaruriy va yetarli darajada tayyorgarligini ta’minlovchi bloklarga jamlangan ro'yxati ishlab chiqiladi.
  
• 
  
  Ta’limning muayyan yo'nalish yoki mutaxassislik bo'yicha o'quv faoliyati turlari, o'quv fanlari va kurslari tarkibi, ularni o'rganishning izchilligi va soatlardagi hajmi belgilangan normativ hujjat — o‘quv rejasi va ta’lim mazmuni, talabalar tomonidan o'zlashtirishning maqbul usullari, axborot manbalari ko'rsatilgan normativ hujjat — o‘quv fani dasturi, har bir fan bo'yicha o'quv- uslubiy majmua tayyorlanadi.