Mavzu: oqova suvlarni tozalash konstruksiyalari va tizimini montaj qilish

SHaxar, xovli, ichki uy kanalizasiya tarmoqlarini taomirlash

 

SHaxar kanalizasiya tarmoьi - xovli va kvao’rtal ichi tarmoqlaridan keladigan oqiziq suvlarni shaxar ichida okizish uchun mo’ljallangan tarmoqlangan truboprovodlar tizimidir. Xovli tarmoьi – turar-joy kvao’rtali. Zavod yoki sanoat korxonasi chegarasida joylashan kanalizasiya tarmoьi.

SHaxar kanalizasiya tarmoьi xovli kanalizasiya liniyalaridan keladigan oqiziq suvlarni olib ketadigan kucha liniyalarni xamda kucha liniyalaridagi oqiziq suv to’planadigan kollektorlardan iborat.

Oqiziq suv uz-uzidan oqadigan shaxar kanalizasiya tarmoьini kurish uchun keramik, asbest-sement, beton, temir-beton va chuyan trubalar ishlatiladi.

Bosimli kanalizasiya uchun asbest-sement va temir-beton, shuningdek, chuyan va pulat trubalar ishlatiladi. Trubalarning ichki sirti sillik bo’lishi, suv o’tkazmasligi, korroziyalanmasligi va yuqori temperatura-larning zararli ta’siriga chidashi lozim.

Tashqi kanalizasiya tizimlarida kuydagi eng kichik diametrli trubalarni kullash mumkin.

Maishiy kanalizasiya uchun kucha tarmoqlari kamida 200 mm va kvao’rtal ichi tarmoqlari 150 mm, yomgir va umumiy kanalizasiya uchun – kucha tarmoqlari kamida 250 mm va kvao’rtal ichi tarmoqlari 200 mm; bosimli truboprovod uchun kamida 150 mm.

Tashqi kanalizasiya tarmoqlarining truboprovodlari loyi’ada ko’rsatilgan chuqurlikda erga yotkiziladi. Lekin bunda joy tuproqning muzlash chuqurligi, shuningdek, trubalarga tushadigan ogirliklarni ‘isobga olish kerak. Trubalarning novini yotkizishning eng kichik chuqurligi trubalarning diametri 500 mm gacha bo’lganda 0,3 m, bundan katta bo’lganda trubalar yotkiziladigan rayondagi tuproqning muzlash chuqurligidan 0,5 m kamrok, lekin truba ustigacha kamida 0,7 m olish mumkin. Bunda tekislash otmetkasi ‘isobga olinadi.

0,7 m dan sayoz yotkazilgan trubalar er usti transporti shikastlashidan ximoyalangan bo’lishi lozim. Xujalik-fekalp oqiziq suvlar uchun truboprovodlarning eng kichik kiyaligi: trubalarning diametri 150 mm bo’lganda – 0,007 200 mm bo’lganda - 0,005. YOngin va umumiy kanalizasiya kucha truboprovodlarning eng kichik kiyaligi 250, 300 mm bo’lganda - 0,004 olinadi.

Tarmoqning xolatini kuzatib turish va uni tozalash uchun truboprovodlarga kuzatish quduqlari quriladi.

Quduqlar tarmoqning burilish joylariga, yon liniyalar va chiqarish trubalari ulangan joylarga, yotkizish chuqurligi, trubalarning kiyaligi va diametri o’zgargan joylarga quriladi. Tarmoqlarning to’ьri uchastkalarida kuzatish quduq trubalarning diametri 150 mm bo’lganda 35 m masofada, 200-600 mm bo’lganda 50 m, 600-1400 mm bo’lganda 75m va 1400 mm dan katta bo’lganda kupi bilan 150 m masofada quriladi.

Quduqlar yumolok va to’ьri turt burchak kesimli bo’lishi mumkin. Odatda, kuzatish quduqlari yigma beton va temir-beton elementlardan tayerlanadi. Diametri 500 mm gacha bo’lgan truboprovod tarmoьiga o’rnatiladigan dumaloq kuzatish quduqlarining ichki diametri 1000 mm, tarmoq diameri 500 mm dan yuqori bo’lganda kamida 1250 mm.

Ichki kanalizasiya tarmoqlaridan oqiziq suvlar tashqi xovli kanalizasiya tarmoьiga tushadi. Xovli kanalizasiya tarmoьi binodan chikkan oqiziq suvlarni kucha (shaxar) tarmoьiga olib ketadi, u erga yotkizilgan truboprovodlardan va truboprovodlar liniyaga joylashgan quduqlardan iborat. Truboprovodlar uchun chuqur kaziganda binoning poydevori va devorlarning cho’qishidan va darz ketishidan saqlash uchun xovli kanalizasiya tarmoьi trubalari bino devoridan kamida 3 m naridan o’tkaziladi. Agar trubalarning yotkizish chuqurligi va binoning poydevori chuqurligi maolum bo’lsa bu masofani yanada anikrok belgilash mumkin.

Kuzatish quduqlari shunday joylashtiriladi: bino devoridan quduqkacha bo’lgan chiqarish trubasining uznligi 8 m dan oshmasligi kerak. Agar 8 m dan uzun bo’lsa, qo’shimcha kuzatish qudugi quriladi. SHaxar kanalizasiya tarmoьi oldidagi eng oxirgi quduq kontrol quduq deb ataladi. (chizmalarda KK deb belgilanadi). Bu quduqni odatda uchastka chegarasidan (kizil chizikdan) 1-1,5 m nari joylashtiriladi.

Ichki uy kanalizasiya tarmoьi sanitariya asboblaridan chiqadigan oqiziq suvlarni tashqi tarmoqkka okizish uchun xizmat qiladi. U tarmoq trubalari, stoyaklar va chiqarish trubalardan iborat.

Binodagi stoyaklarning qabul kilgichlar xovli kanalizasiya tarmoьidan past, masalan, chuqur ertulada bo’lgan xollarda makalliy nasos qurilmalari binodan oqiziq suvlarni tashqi kanalizasiya tarmoьiga xaydash uchun qullaniladi.

Oqiziq suvlarda kup miqdorda moy, benzin, kislotalar, shuningdek yigib, olib ishlatish mumkin bo’lgan moddalar, masalan, yog, benzin bo’lgan xollarda oqiziq suvlarga ishlov beriladigan ma’alliy qurilmalardan keng foydalaniladi.

Ichki uy kanalizasiya tarmoьi rastrubli chuyan kanalizasiya trubalari va shakldor qismlardan, shuningdek, asbest-sement va polietilen trubalardan qilinadi.

YAkka va umivalpniklar gruppasi, va vannalar gruppasidan keladigan tarmoq liniyalari diametri 50 mm li, unitazlardan utadigan liniyalar esa 100 mm li trubalardan yigiladi. Tarmoq liniyalari pol ustidan, orayopmadan yoki ship ostidan o’tkaziladi. Ularni kaerdan o’tkazish kerakligi sanitariya asbobining tipiga, o’rniga va zarur kiyalikni saqlash mumkinligiga qarab tanlanadi.

Qavatlararo orayopmalardan o’tkaziladigan tarmoq liniyalarning uzunligi 10 m dan oshmasligi kerak. Osma yoki pol ustidan ochik o’tkaziladigan trubalarning zarur kiyaligini saqlash va tozalash imkonini ‘isobga olish sharti bilan trubalarni uzunrok o’tkazishga yo’l kuyladi. Osma liniyalarni ship ostidan o’tkazish yaramaydi.

Tarmoq trubalarining diametri xam sanitariya asboblari tarmoq liniyalarining diametridek bo’lishi lozim. Agar tarmoq liniyasining diametri dastlab 50 mm bo’lib, so’ngra yo’l-yo’lakay unga unitazdan chikkan truba ko’shilsa, shu joydan boshlab uning diametri 100 mm bo’lishi lozim, Tarmoq liniyalari stoyaklarga 45-60 burchakli kiya troyniklar va krestlar, shuningdek 90 burchakli ravon tarmoqli to’ьri troyniklar va krestlar yordamida ulanadi.

Stoyaklar boshidan oxirigacha bir xil diametrli bo’lishi lozim. Kanalizasiya stoyagi surish qismining diametri shu stoyak diametriga teng bo’lishi kerak. Stoyaklarning surishi qismi tomdan 0,5 m yuqori qilinadi. Stoyaklarga reviziya (tozalagich) o’rnatiladi. Reviziyalar birinchi va oxirgi etajga, kup etajli binolarda xar uchinchi etajga poldan 1,1 m balandlikka o’rnatiladi.

CHiqarish uzellari chuyan trubalar va shakldor qismlardan iborat bo’ladi. CHiqarish uzellari diametri shularga yo’nalgan eng katta stoyak diametrdan kichik bo’lmasligi lozim.

CHiqarish uzelining tashqi devordan quduqkacha bo’lgan uzunligi kamida 3 m, kupi bilan 8 m olinadi.

CHiqarish uzelini bino poydevori yoki ertula devoridan o’tkazish uchun truboprovod atrofida 200 mm bo’shliq xosil qilinadi.

Bino chukkanda bo’shliq, chiqish trubasini emirlishdan saqlaydi. CHiqish trubasi atrofidagi bo’shliq loyga, korilgan smolali tola, shuningdek 2-3 sm qalinlikdagi sement korishmasi bilan tuldiriladi.

 

Nazorat uchun savollar:

 

Oqizik suvlarni tozalash inshootlariga xarakteristika bering.

Oqiziq suvlarni tozalash usullarini sanab o’ting.

SHaxar kanalizasiya tizimlarini taomirlash usullarini tushuntiring.

Xovli kanalizasiya tizimlarini taomirlash usullarini tushuntiring.

Ichki uy kanalizasiya tizimlarini taomirlash usullarini tushuntiring.

Oqiziq suvlarni tozalash inshootlarini rekonstruksiya qilish zaruriyati qachon tuьiladi?

Tashqi kanalizasiya sxemalarini tushuntiring.