Mavzu: O’qish darslarini “odobnoma” darslari bilan bog’lab o’tishning yoshlarni komil inson qilib tarbiyalashdagi o’rni

2.1. Boshlang’ich sinf o’qish va tabiatshunoslik darslari mazmuni va o’zaro integratsiyalashuv imkoniyatlari
Ma’lumki o’qish va tabiatshunoslik darslari mazmuni va vazifasi jihatdan bir-biriga yaqin bo’lib, ushbu fanlarni inntegratsiyalash imkoniyatlari juda keng va qulay. O’qish darsllari o’quvchillar og’zaki nutqini o’stirish bilan birga bir qator tarbiyaviy vazifalarni amallga oshiradi. Tabiatshunoslik darslariniing asosi maqsadi esa o’quvchillarni har tomonlama, milliy an’analarimizga xos tarzda tarbiyalashdir.
Fanlarni o’zaro integratsiyalshdan aasosiy maqsad o’quvchiarga berilayotgan bilimlarni takrorllanishini oldini olish, bir hillikka barham berish va vaqtni tejab qolishdir. Shunday ekan yuqorida ko’rib o’tilganidek inegtratsiyalash orqali biz juda ko’p vaqtni tejagan holda o’quvchilarga har tomonlama puxta billlim berishimiz va darslarni qiziqarli tashkil etishimiz mumkin bo’ladi.
Oqish va tabiatshunoslik fanlarini integratsiyalsh haqida bugungi kunda juda ko’p baxs-munozaralarni ko’rishimiz mumkiin. Ayrim mutahassislar fikriga ko’ra har ikki fanni birlashtirgan holda yagona integrativ kurs tashkil qilish bo’yicha takliflar ham bo’lgan. Masalan: NamDU 2006-yil boshlang’ich ta’lim kafedrasi magistranti Egamberdiyeva Go’zalning “Boshlang’ich sinflarda ta’lim jarayonini integratsiyalashtirishning pedagogik texnonlogiyasi” mavzusidagi magistrlik dissertatsiyasida boshlang’ich sinfllarda integratsiyalashuv masalalri bilan birgalikda o’qish, tabiatshunoslik hamda tasviriy san’at fanlarini integratsiyalanib alohida “Odobli o’qish san’ati” chegara fani hosil qilingan.⁵ Bunda fanlardagi bir-biriga yaqin mavzular qisqartirilib tasviriy san’at bilan birgalikda yangi fan hosil qilinganin ko’rishimiz mumkin. Ushbu magistrlik dissertatsiyasidagi chegara fan albatta har uchala fanning o’quv dasturidan kelb chiqqan holda tuzilgan. Lekin bu yerda birincnidan, chegara fanning nomi fikrimizcha bohqacharoq bo’lishi lozim. Ya’ni agar biz uning nomiga e’tibor beradigan bo’lsak, “Odobli o’qish san’ati,”albatta, chegara fan nomi integratsiyaga kirishayotgan fanlar nomidan kelib chiqadi, lekin bu yerda fan nomi notog’ri tanlangan. Chunki o’qishning biz bilamizki, turli sifatlari bor, lekin ular ichida odobli o’qish deb nomlangan sifati ham, umuman, odobli o’qish degan tushunchani o’zi ham mavjud emas. Ushbu ikki fandan hosil bo’lgan chegara fanni “Jamiyat va tabiat”, “O’qish va tarbiya sabog’i” kabi nomlash bizningcha maqsadga muvofiqdir. Ushbu ikki fanni integratsiyash uchun fan dasturlarini ko’rib chiqib, ulardagi mazmunan bir-biriga yaqin mavzularni integratsiyalaymiz.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoyishiga binoan 2001-yilning 25-fevraldan «Tabiatshunoslik» dasturi, darsliklarining mazmuni milliy istiqlol g'oyasi asosiy tushuncha va tamoyillari asosida ishlab chiqilgan edi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Davlat maslahatchisi xizmati va Vazirlar Mahkamasi Ta’lim, Sog‘liqni saqlash, Ijtimoiy muhofaza, Axborot tizimlari va telekommunikatsiyalar kompleksining 2010-yil 17-martdagi qo‘shma yig‘ilishi bayonida belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida, yuqori kasb mahoratiga ega o‘qituvchilar, yetakchi olim va mutaxassislarni jalb etgan holda, barcha yo‘nalishlar bo‘yicha ishchi guruhlari tuzildi. Mazkur ishchi guruhlar tomonidan umumiy o‘rta va o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limining Davlat ta’lim standartlari, o‘quv dasturlari va darsliklari uzviyligi, uzluksizligi hamda o‘quvchilarning yosh va psixofiziologik xususiyatlariga mosligi tahlil qilindi. Unga ko’ra tabiatshunoslik faniga ham bir qator o’zgartirishlar kiritildi. 2010-yildagi yangi dastur Prezident Islom Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yenglimas kuch” kitobining mazmunini singdirish asosida tuzildi va bir qancha o’zgartirishlar belgilab berildi. Ushbu fan 1-4 sinflar kesimida har bir sinfda 34 soat jami 135 soat o’qitiladi.⁶