Mavzu: Ontologik V munosabatdosh kategoriyalarning uyg’unligi

Mavzu: Ontologik v munosabatdosh kategoriyalarning uyg’unligi.

Ontologiya yunoncha ontos –borliq va logiya falsafa bo’limi borliq haqidagi ta’limot.

Borliqning umumiy asoslari,prinsiplari , uning shakllari va qonuniyatlarini tekshiradi. Hozirgi zamon falsafasida Ontologiyaning mazmuni yanda boyigan. Bu borliq haqidagi tasavvurlarning rivojlanishi bilan bog’langandir.Ma’lumki borliqni mexanistik, metafizik va materialistic talqin etishda u moddiylik bilan aktual mavjudlik bilan reallik bilan aynanlashtirib qo’yilgan edi.

Borliq aslida barcha narsa va hodisalrni ilgari mavjud bo’lgan hozir mavjud bo’lib turgan va kelajakda mavjud bo’ladign realliklarni moddiylik va ma’naviylikni modda va g’oyani ham o’z ichiga oladi.

Borliq kategoriyasi. Aksariyat falsafiy tizimlarning kategoriyalari apparatini tashkil etadign ko’p sonli falsafiy kategoriyalar orasida borliq kategoriyasi doimo markaziy o’rnini egallaydi. Chunki u har qanday predmet, hodisa, voqea va shu kabilarining eng muhim xususiyatni, ularning mavjud bo’lishi, bevosita yoki bilvosita namoyon bo’lish, o’zaro ta’siriga kirishish qobiliyatini aks ettiradi. Bu inson o’zligini va o’zini qurshagan borliqni anglshga ilk urinishlaridayoq duch keladigan har qanday obyektning, borliq har qanday qismning umumiy xossasidir. Inson aqlli jonzot sifatida shakllanish jarayonining ilk bosqichlaridayoq o’z dunyo qarashining muhim savollarga javob topish zaruriyati bilan to’qnash keldi.

Borliq kategoriyasi esa xuddi shunday eng umumiy tamonini; ya’ni hamma moddiy va ma’naviy predmet va hodisalarni realligini ifodalaydi. Ikkinchi yo’nalish vakillari esa, borliq avvalo, mavjudlik orqali ifodalanar ekan borliq kategoriyasini ishlatishda ehtiyoj yo’q, chunki borliq tushunchasi mavjudlik tushunchasiga nisbatan hech bir yangilik bermaydi deyishadi. Gap shundaki borliq falsafiy kategoriya sifatida faqat mavjudliknigina ifodalab qolmasdan,balki mavjudlikk nisbatan umumiyroq va kengroq mazmunga ega bo’lgan reallini bildiradi.Shunday qilib borliq masalasi insonning dunyoni oqilona anglash yo’lidagi ilk urinishlaridayoq duch kelgan barcha masalalarning negizi hisoblandi. Muayyan narsalar mavjudligi yoki mavjud emsligi masalasi inson falsafiy mulohaza yuruta boshlagani zahotiyoq uning diqqat markazidan o’rin oladi. Mifologiyning bosh vazifasi-borliqni kim yaratgani haqida gapirib berishni falsafa borliqning nimaligi u qayerdan paydo bo’lgani va qayerga yo’qolishini oqilona tushuntirish bilan almashtirgni tasadifiy emas. Borliq tushunchsining etimologiyasi. Borliq falsafiy kategoriyasi faqat eng muhim, balki boshqa kategoriyalar orasida ayniqsa, ko’p ishlatildigan kategoriya hisoblanadi.