Мavzu: Olmosli rudalarni gravitatsiya usulida boyitish texnologiyasi Reja: Kirish

Olmosning asosiy xususiyatlari va qo'llanilishi.

Olmosning rangi va shaffofligi har xil. Rangsiz, oq, qavo rang , yashil, sargʻish, jigarrang , qizgʻish, toʻq kulrang xillari uchraydi. Kristallning rangi koʻpincha bir tekis tusda boʻlmaydi.

Olmosning zichligi 3,515 g/sm³, nur sindirish koʻrsatkichi 2,417, dispersiyasi 0,063. Nurning toʻliq qaytish burchagi 24°24’, ayrim namunalari optik anizotropiya xossasiga ega. Ultrabinaf-sha va rengten nurlari, elektron, a. zarracha va neytronlar taʼsirida Olmosda lyuminessensiya hodisasi kuzatiladi. Olmosni neytronlar bilan nurlantirish natijasida unda barqaror radioaktivlik xossasi paydo boʻlmaydi. Bunda Olmosning zichligi kamayadi, kristall panjarasi "boʻshashadi" va abrazivlik sifati yomonlashadi.
Olmos kislota va hatto qaynoq ishqor eritmalari taʼsiriga chidamli, selitra va soda (t=500°) eritmalarida eriydi. Olmos havoda 850—1000° da, kislorodsa 720—800° da yonadi. Vakuum yoki inert gazda 1400° da Olmosning ustki qismida sezilarli grafitlanish boshlanadi. temperatura koʻtarilishi bilan bu jarayon tezlashadi va 2000° atrofida (15—30 minut ichida) Olmos grafitga toʻla aylanadi. Impulsli qizdirishda (3400° da ham) Olmos kristallari saqlanadi, lekin 3600° va undan yuqorida grafitga aylanadi. Shu tufayli Olmos normal bosim va 1000° gacha temperaturada cheksiz vaqt saklanadi.Sintetik Olmos, asosan, grafit va uglerodli moddalardan sunʼiy yoʻl bilan maxsus qurilmalarda 1200—1600° da va 4,5—8 GPa bosim ostida Fe, Co, Gr, Mn yoki ularning krtishmalari ishtirokida olinadi. Rangi oqdan qoraga-cha; shaffofligi olinish texnologiyasiga bogʻliq, koʻpincha yarim shaffof yoki xira (tinikmas). Kristallarining oʻlchamlari 1–2 mm gacha yetishi mumkin; koʻpincha 0,1 – 1 mm boʻladi.
Olmosning kimyoviy tarkibi 18-asr oxirida aniqlanib, bu hol turli mamlakatlarda sunʼiy (sintetik) usul bilan Olmos olish uchun koʻpgina urinishlar boshlanishiga sabab boʻldi. 20-asrning 50-yillari oʻrtasida bir necha mamlakatlarda deyarli bir vaqtda Olmosni sintez qilishga muvaffaq boʻlindi. Olmosni sintez qilish usullari rivojlanishi bilan maxsus fizik xossalarga ega boʻlgan (mas, yarimoʻtkazgich) sintetik Olmos olish va undan asbobsozlikda keng foydalanish yoʻlga qoʻyildi.