Mavzu: oilada milliy qadriyatlar asosida shaxsni shakllantirishning ijtimoiy asoslari

QADRIYAT – “Tarix sinovlaridan o’tgan, milliy manfaatlarimiz, bugungi va ertangi orzu-intilishlarimizga, taraqqiyot talablariga to’la javob beradigan, yillar o’tgani sari qadri ortib boradigan g`oya va tushunchalardir”.
AN’ANA - kishilar ongida, hayotida o’z o’rnini topgan ijtimoiy hodisa bo’lib, avloddan avlodga o’tadigan, takrorlanadigan tartib va qoidalardir.
Endi milliy urf-odatlarga to’xtaladigan bo’lsak, o’zbek xalqining urf-odatlari asrlar bo’yi o’zbeklar millatining tashkil topishida ishtirok etgan barcha qabilalar va elatlarning madaniy malakalari va an’analarining uyg’unlashuvidagi murakkab jarayonlar oqibatida tarkib topgan. Ular o’ta o’ziga xos, yorqin va turli-tuman bo’lib, urug’chilik patriarxal munosabatlaridan kelib chiqadi. Urf-odatlarning ko’pchiligi oilaviy hayotga oid bo’lib, bolaning tug’ilishi va tarbiyasi (beshik to’yi, xatna qilish), nikoh (fotiha to’yi, to’y) bilan bog’liq bo’ladi. Ko’pincha ular islom urf-odatlarining sehrgarlik amaliyoti bilan bog’liq bo’lgan undan ham qadimiyroq shakllarga uzviy kirib ketishini namoyon etadi. Ming yillik tarixga ega urf-odatlarimizda quyidagi insoniy fazilatlar ulug`lanadi:

• 
  vatanparvarlik
  
• 
  halollik
  
• 
  elni e’zozlash
  
• 
  adolat
  
• 
  mehnatsevarlik
  
• 
  kamtarlik
  
• 
  mardlik
  
• 
  hushyorlik
  
• 
  sahiylik
  
• 
  mehmondo’stlik
  
• 
  vafodorlik
  
• 
  sabr-qanoat.
  

Shunga muvofiq biz amal qilib kelayotgan urf-odatlarimizda qoralanadigan illatlar ham borki, bular:

• 
  adovat
  
• 
  kibr-havo
  
• 
  hasad
  
• 
  fitna-fasod
  
• 
  dilozorlik
  
• 
  xudbinlik
  
• 
  tekinxo’rlik
  
• 
  ilmsizlik
  
• 
  nodonlik
  
• 
  farosatsizlik kabi illatlardir.
  

Keyingi yillarda yosh avlodni urf-odat va umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash an’analariga oid muammolar yuzasidan ko’plab tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Pedagog olimlarimiz tomonidan yaratilgan bir necha risola, qo’llanma, ilmiy-tadqiqot ishlari bunga yaqqol misol bo’la oladi. R.H.Jo’raev, P.Holmatov, Sh.Sharipov, B.Raximov, U.Nishonaliev, N.Saidaxmedov, O’.Tolipov, S.Nishonova, R.Safarovalarning tadqiqot ishlari shular jumlasidandir.