Mavzu: Oddiy kasrni o'nli kasrga aylantirish

7 ,(05) + 8,(21) + l,(18) ₌ 7 + 0,(05)+ 8 + 0,(21) +1 + 0,(18) 9,(21) + 2,(05) + 5,(18) 9+0,(21) +2 + 0,(05) +5 + 0,(18)

M i s o 1.

Oddiy kasrni o'nli kasrga aylantiring:
Bu yerda maxrajni 10 ning darajasi ko'rinishida ifodalab bo'lmaydi. Surat 2 maxraj 3 ga bo'lib ko'raylik-chi:
qoldiq 0,01; 0,001;... ulushlarga maydalansa ham bo'lish jarayoni tugamaydi: qoldiqda doimo 2 soni, bo'linmada esa doimo 6 soni takrorlanaveradi. Bu hol bo'linmada uch nuqta (...) qo'yish bilan anglatiladi.
Bu misollardan: «Oddiy kasrni o'nli kasrga qachon aylantirish mumkin?» degan savolga javob topamiz:
- kasr surat va maxrajining umumiy bo'luvchisi bo'lsa, kasrni qisqartiramiz;
- maxrajni tub ko'paytuvchilarga ajratamiz. Agar maxraj: faqat 2 lardan yoki faqat 5 lardan, yoki 2 va 5 larda
iborat tub ko'paytuvchilarga ajralsa, shu hollardagina oddiy kasrni chekj o'nli kasrga aylantirish mumkin.
Agar oddiy kasr maxrajining tub ko'paytuvchilarga ajralishi yuqorida aytilganidan farqli bo'lsa, uni chekli o'nli kasrga aylantirib bo'lmaydi (suratni maxrajga bo'lish jarayoni tugamaydi) (3- misol).
Oddiy kasrni o'nli kasrga aylantirish uchun:
1- qadam: oddiy kasrning maxraji faqat 2 larning (yoki faqatj 5 larning) ko'paytmasidan iborat bo'lsa, 2 (yoki 5) necha marta takrorlansa, kasrning surat va maxrajini shuncha dona 5 ga (yoldl 2 ga) ko'paytiramiz, ya'ni maxrajda 10 ning darajasini hosil qilamiz.
2- qadam: oddiy kasrning maxraji bir nechta 2 va 5 larga ajralsa, larning sonini tenglab, maxrajda 10 ning darajasi bo`lishiga erishaniiz. Kasrning qiymati o'zgarmasligi uchun suratni ham maxraj nechaga ko'paytirilsa, o'sha songa ko'paytiramiz.
Davriy o`nli haqida tushuncha
= 0,666 ...sonni cheksiz davriy o`nli kasr yoki qisqacha, davriy kasr deyiladi. Uni 0,(6) kabi yozish qabul qilingan. 0,(6) soni «nol butun davrda olti» deb o'qiladi. 6 raqami 0,(6) kasrning davri deyiladi. Shunday qilib,

- oddiy kasr va 0,(6) davriy kasr ayni bir sonning turli ko'rinishda yozilishidir.
(*) tenglik - oddiy kasr davriy kasr ko'rinishida ifodalanganini yoki 0,(6) davriy kasr - oddiy kasrning o'nli yoyilmasi ekanini anglatadi.
4-misol. Kasrlarni o'nli kasr ko'rinishda tasvirlang:

Darsning yakuni: o`quvchilar bilimini mustahkamlash, otilganlarni takrorlash yuzasidan savol-javob.

Uyga vazifa: 259-266 gacha bolgan misollarni yechib kelish va o’tilgan mavzuni o`zlashtirish.


Xulosa: O’quvchilarda ushbu mavzu haqida tushuncha, ko’nikma va malakalar hosil qilish. Qolaversa, o’quvchilar mustaqil O’zbekistonning ko’rar ko’zi, kelajagi, Vatanimiz ulardan ko’p narsalarni kutishga haqli va buning uchun o’qishni o’rganish, fan cho’qqilarini zabt etishlarini yaxshi bilishlari kerakligini ta’kidlaymiz. Shu bois prezidentimiz I. A. Karimov “Yoshlar bizdanda ko’ra aqlli, bilimli, dono va albatta baxtli bo’lishlari kerak” – deb bejiz aytmaganlar.