Мавзу: Одам генетикаси

Одам генетикасининг тармоқлари. Одам генетикаси ўсимлик, ҳайвонлар генетикасидан кейин ривожланганлигига қарамай, унинг бир қанча тармоқлари шаклланган. Ана шу тармоқлардан бири тиббиёт генетикасидир.
Ҳозирги пайтда Жаҳон аҳолиси 6 миллиарддан ортиб кетди. Туғилган болаларнинг 4,5%и турли ирсий касалликлар билан дунёга келади. Эпилепсия, шизофрения, кретинизм, гемофилия, бронхиал астма шундай хасталиклардандир. Ирсий касалликларга эрта ташҳис қœйиш, уларнинг олдини олиш ва даволаш методларини белгилашда муҳим ўрин тутади. Бу тиббиёт генетикаси одам саломатлигини сақлашда муҳим ўрин тутишидан далолат беради.
Одам генетикасининг яна бир тармоғи демографик генетика ҳисобланади. Демографик генетика одамдаги айрим белги-хоссаларни (масалан, қон гуруҳларини) жаҳон аҳолиси орасида қандай тарқалганлигини аниқлаш билан шуғулланади. Фармокологик генетика ҳам одам генетикасининг бир тармоғи сифатида турли дориларни, чунончи антибиотикларни одам организмига кўрсатган таъсирини тадқиқ қилади.
Одам генетикасиниг бир тармоғи цитогенетика бўлиб, у одам ирсиятнинг моддий асослари бўлмиш хромосомаларнинг ташқи, ички тузилишини тадқиқ қилади. Иммуногенетика эса иммунитет реакцияларининг амалга ошишида ирсиятнинг ролини ўрганади. Биокимёвий генетика ёрдамида ирсиятниг молекуляр асослари моддалар алмашиши, у билан боғлиқ белги-хоссаларнинг ривожланиши œрганилади. Одам генетикасиниг яна бир тармоғи педагогик генетикаси саналади. Унинг текшириш объекти болалар ақлий қобилияти ва руҳиятини генетик жиҳатдан тадқиқ килиш ҳисобланади. Болаларнинг руҳий ҳолати, ақлий қобилияти ота-онадан ўтади. Шу билан бир қаторда қобилият, истеъдод, иқтидорнинг шаклланишида ижтимоий муҳит, ота-она, ўқитувчиларнинг таълим-тарбияси муҳим аҳамиятга эга бўлади. Педагогик генетика болалардаги ота-онадан берилган ирсий қобилият, иқтидорлилик, истеъдоднинг ёшга қараб ўзгаришини тадқиқ қилиб, педагогларга маълум тавсиялар беради.
Одам генетикасининг назарий ва амалий аҳамияти Одам тана тузилишининг анатомик, морфологик тузилишини, унда борадиган физиологик, биокимёвий жараёнларнинг генетик асосларини ўрганиш, жуда муҳим назарий ва амалий аҳамиятга эга масаладир. Шахснинг шаклланишида ирсият ва муҳитнинг ролини аниқлаш, одамлар популяциясида у ёки бу ирсий белгининг тарқалиш даражасини белгилаш одам ирсиятининг ташқи муҳит – хусусан физикавий, кимёвий, биологик ва бошқа омилларнинг зарарли таъсирларидан ҳимоя қилиш, ирсий касалликнинг келиб чиқишининг генетик сабабларини тадқиқ қилиш одам генетикасининг инсоният учун ниҳоятда муҳим муаммоларни ечишда қатнашишини кўрсатади. Буларнинг ҳаммаси органик олам тарихий тараққиётининг мўъжизаси бўлган инсон организмининг биологиясини тушунишга ёрдам беради. Мазкур назарий муаммоларнинг ҳал этилиши одамлар умрининг узайиши, турли ирсий касалликларнинг олдини олиш, уларни бартараф қилиш тадбирларини ишлаб чиқиш, ҳам жисмонан, ҳам рухан ривожланган баркамол авлодни вояга етказишнинг генетик жиҳатдан ҳал этиш имкониятини беради.
Бинобарин, одам генетикасини ўрганиш ҳам назарий, ҳам амалий аҳамиятга эга. Шу сабабли ҳам жамиятда яшаётган ҳар бир инсон одамдаги ирсият ва ўзгарувчанлик қонуниятларидан бохабар бўлмоғи замон тақозасидир.

Билимни текшириш учун саволлар:

1. 
   Одам генетикасининг мақсади ва вазифаларини гапиринг.
   
2. 
   Одам ирсияти ва ўзгарувчанлигини ўрганишда қандай қийинчиликларга дуч келинади?
   
3. 
   Одам генетикасиниг ривожланиш тарихи тўғрисида нималарни биласиз?
   
4. 
   Одам генетикасиниг тармоқларини шарҳлаб беринг.
   
5. 
   Одам генетикасиниг назарий ва амалий аҳамиятини тушунтиринг.