Mavzu: Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish. Reja

3- ilova
TO’G’RI ChIZIQLI TEKIS HARAKAT

KINEMATIKA ASOSLARI

MEXANIKA
Moddiy nuqta deb tekshirilayotgan masofaga nisbatan o’lchamlari juda kichik va shakli xisobga olinmaydigan jismlarga aytiladi. Jismlarning harakat davomida fazoda qoldirgan iziga traektoriya deyiladi Moddiy nuqta harakat traektoriyasining uzunligi yo’l deyiladi. Jismlarning boshlang’ich vaziyat bilan oxirgi vaziyatini tutashtiruvchi yo’nalgan to’ri chiziq kesmasi ko’chish deyiladi. To’g’ri chiziqli xar qanday (tekis harakat, tekis tezlanuvchan vatekis sekinlanuvchan harakat) harakatda ko’chish yo’lga teng bo’ladi (ilgarilanma qaytma harakat bundan mustasno). Vaqt birligi ichida bosib o’tilgan yo’lga tezlik deyiladi.
[m/s]
Teng vaqtlar ichida teng masofalar bosib o’tiladigan harakat tekis harakatdeyiladi

υ(t) grafikda tezlik va vaqt bilan chegaralangan yuza bosib o’tilgan yo’lga teng 1-rasm

S(t) grafikda α burchak tangensi tezlikni beradi(2-rasm)

Agar jism harakati OXU Dekart koordinatalar sistemasida bo’lsa ko’chish, tezlik va ularning o’qlar-dagi proeksiyalari quyidagicha bo’ladi:

Jismning tekisliklagi xaqiqiy harakat va o’qlardagi harakat tenglamalari quyidagicha:

3-rasm

Agar jism bir vaqtda bir necha harakatda ishtirok etsa (masalan oqim bo’ylab yoki oqimga ko’ndalang suzish), natijaviy tezlik vektori,tashkil etuvchi harakatlar tezlik vektorlarining geometrik yig’indisi sifatida topiladi:

Xususiy xolda jism o’zaro α burchak tashkil etgan ikkita to’g’ri chiziqlarning tezliklari orasiga qurilgan parallelogram diagonali sifatida topiladi (4-rasm)