Mavzu: Nosir Fozilov qissalarida o`smirlar obrazi N. Fozilov hayoti va ijodi haqida ma’lumot

Tilning nozik jihatlari
Qardosh xalqlarda ba’zi so’zlar ikki xil ma’noda ishlatilishi mumkin Tarjimon bunga e’tiborli bo’lishi kerak. Chimkentga bordim. O’sha yerlik o’zbek yosh shoirlari kelib, menga: “Haftalik to’garagimiz bor. Shunga “Sayqal” deb nom qo’ygandik. Qozoq do’stlarimiz bunga monelik qilib, to’garak nomini bu so’z bilan atamaslikni iltimos qilyapti”, deyishdi. Men shoirlarga: “Qardoshlarimiz to’g’ri aytibdi”, deb javob berdim. Negaki “sayqal” so’zini o’zbeklar “jilo” ma’nosida ishlatishsa, qozoq do’stlarimiz bu so’zni o’ziga oro berguvchi tannoz ayollarga nisbatan qo’llaydi.
Yana bir misol. “Majlisda falonchi odam fistonchi odamga “noz” aytdi”, deymiz biz o’zbeklar. Bu so’z qozoq do’stlarimizda “gina” ma’nosida keladi. Qozoqlar davrasida: “Majlisda falonchi odam fistonchi odamga “noz” aytdi”, deyolmaymiz. Negaki, so’zning ma’nosi o’zgarib ketadi.
Fosh degan so’zimizni olaylik, bizda bu so’z biror ishni, biror narsani oshkor qildi deb ishlatiladi. Lekin qozoq adabiyotshunoslari “mahorat bilan ochib berdi, ta’rifladi” degan
jumlani “fosh” qildi tarzida qo’llaydi.
Muharrir – tilning qo’riqchisi
Tilni saqlashda muharrirlarning o’rni katta. Abdulla Qahhor, Asqad Muxtor, Vahob Ro’zimatov, Nizom Komilov, Ibrohim G’afurov kabilarni o’shanday muharrirlar sirasiga qo’shish mumkin. Biz ham ulardan ozmi-ko’pmi o’rgandik, o’rganganlarimizni amalda qo’lladik, qo’llayapmiz.
Yaqinda Husniddin Sharipov haqida bir narsa qoralab, matbuotga berdim. “Domla Sharipov” deb sarlavha qo’ygandim. Chunki u kishini tahririyatda shunday atardik. Sarlavhani “Ko’ngil husni” deyishibdi. Ko’ngilning oqligini eshitganmiz, ko’ngilning qoraligi haqida ham gap bor. Ko’ngil qoladi, yuksaklarga ko’tariladi, deymiz. Lekin uning husni bo’lishini endi eshitishim. Biror narsani bilsa-bilmasa, tavakkaliga qo’llayverish kerak emas. Bu o’rinda muharrir tuzataman deb aslida buzgan. Bu – so’zni his qilmaslikdan. O’sha maqolada bugunga kelib oq yemi chiqib ketgan: “Imoningiz salomat bo’lsin, joyingiz jannatdan bo’lsin!” degan so’zlardan qochib, oddiygina qilib: “Biz sizni sog’indik, domla Sharipov”, deya yakunlagandim. Gazeta muharrirlari “O’lgan odamni ham sog’inadimi?” degan xayolga borgan, shekilli, so’ngso’zimni olib tashlabdi. Lekin shunisi quvonarli bo’ldiki, maqola Husniddin Sharipov haqidagi kitobda ko’nglimdagiday bo’lib chop etildi.
Yana bir gap. Tahririyatga uncha-muncha odam qo’lyozma ko’tarib kelavermaydi. Astoydil yozuvchi bo’laman degan odam qo’lyozma olib kelsa, siz uni o’qib ko’rsangiz, tahrir qilsangiz, muallifga maslahatlar bersangiz, bu, avvalo, xayrli va savobli ish. Muallifni tahririyatdan xafa qilib chiqarib yuborishdan osoni yo’q. Chin muharrir bunday qilmaydi.