Mavzu: “Nazariy mexanika” faniga kirish. Mashg’ulotining ta’lim texnologiyasining modeli

Kirish. Statika. Asosiy tushunchalari.

• Режа:
• Statika. Asosiy tushunchalari.
• Statik aksiomalari.

Tezkor savollar.

• Harakat deganda nima tushunasiz?
• U qanday yuzaga keladi?
• Harakatni qanday turlari mavjud?
• Mexanik harakat deb nimaga aytiladi?

Nаzаriy mехаnikа –

• Nаzаriy mехаnikа –
• moddiy jismlarning bir - biriga
• ko’rsatadigan ta’siri vа mexanik harakatning umumiy qonunlari haqidagi fandir.

• Nazariy mexanika

• Statika

• Kinematika

• Dinamika

• Moddiy jismlarning
• muvozanati, ularga
• qo’yilgan kuchlarni
• qo’shish, ayirish va
• kuchlarni ta’sir jihat
• dan teng bo’lgan ek
• vivalent kuchlar sis
• temasi bilan almash
• tirish masalalarini tek
• shiradi.

• Jismlarning haraka
• tini ularning massa
• si va ularga ta’sir
• etuvchi kuchlarga
• bog’lamay, faqat
• geometrik nuqtai
• nazardan tekshiradi.

• Moddiy jismlarning
• harakatini shu hara
• katni vujudga kel
• tiruvchi kuchga va
• massaga bog’lab
• turib tekshiradi.

Asosiy tushunchalar. “Tushunchalar taxlili” metodi.

№	tushunchalar	Ta’riflar
1.	Muvozanat
2.	Moddiy nuqta
3.	Аbsоlyut qаttiq jism
4.	Кuch
5.	Кuch qo’yilгgаn nuqta
6.	Kuchning yo’nalishi
7.	Kuchning miqdori
8.	Kuchning ta’siri chizig’i
9.	Kuchlar sistemasi
10.	Teng ta’sir etuvchi kuch
11.	Muvozanatlashgan kuchlar sistemasi
12.	Sanoq sistemasi
13.	Erkin jism
14.	Bog’lanishdagi jism

Baholash mezonlari va ko’rsatkichlari. ( 2ball)

№	“Tushunchalar taxlili “uchun baho (2 ball)	2 ball	1 ball	0 ball
1	Asosiy tushuncha va qonunlarni bilsa, ularni qo’llay olish to’g’risida tasavvurga ega bo’lsa, texnik masalalarni hisoblashda mustaqil mushohada yurita olsa, olgan bilimlarini amalda qo’llay olib, ijodiy fikrlab,xulosa chiqara olishi kerak.
2	Asosiy tushuncha va qonunlarni bilsa, ularni qo’llay olish to’g’risida tasavvurga ega bo’lsa, texnik masalalarni hisoblashda mustaqil mushohada yurita olishi kerak.
3	Aniq tasavvurga ega bo’lmaslik, bikmaslik.

“Tushunchalar taxlili” metodi.

№	tushunchalar	Ta’riflar
1.	Muvozanat	Jismning ma’lum jismga qo’zg’almas ravishda mahkamlangan koordinatalar sistemasiga nisbatan tinch vaziyati.
2.	Moddiy nuqta	Harakati yoki muvozanatini tekshirishda o’lchamlari va shaklining ahamiyati bo’lmagan,massasi bir nuqtaga joylashgan deb tasavvur qilinadigan jism.
3.	Аbsоlyut qаttiq jicm	Kuch ta’siridagijismning ixtiyoriy ikki nuqtasi orasidagi masofa doimo o’zgarmas qolishi.
4.	Кuch	Jismlarning bir – birlariga ko’rsatadigan o’zaro ta’sirlarining miqdor o’lchovi.
5.	Кuch qo’yilгgаn nuqta	Jismlarning bevosita kuch ta’sir etadigan nuqtasi
6.	Kuchning yo’nalishi	Tinch holatda turgan erkin moddiy jismning berilgankuch ta’sirida olgan harakat yo’nalishi
7.	Kuchning miqdori	O’lchash uchun unikuch birligi deb qabul qilingan biror kattalik bilan solishtiriladi.
8.	Kuchning ta’siri chizig’i	Kuch vektori yotgan chiziq.
9.	Kuchlar sistemasi	Jismga qo’yilgan kuchlar to’plami
10.	Teng ta’sir etuvchi kuch	Kuchlar sistymasining jismga ta’sirini yolg’iz bir kuch bera oladigan kuch
11.	Muvozanatlashgan kuchlar sistemasi	Tinch turgan jism unga qo’yilgan kuchlar sistemasi ta’sirida ham tinch holatda qoladigan kuchlar
12.	Sanoq sistemasi	Jismning harakati uoki holati biror jism bilan bog’langan koordinatalar sistemasiga nisbatan tekshirilishi.
13.	Erkin jism	Jism fazoda ixtiyoriy tomonga harakatlana olishiga.
14.	Bog’lanishdagi jism	Jismning harakati yoki holati biror sabab bilan cheklangan jism.

Statik aksiomalar

• 1- aksioma. Absolyut qattiq jismga qo’yilgan ikkita kuch muvozanatlashishi uchun bu kuchlar miqdori jihatidan teng, yo’nalishi esa kuchlar qo’yilgan nuqtalardan o’tuvchi to’g’ri chiziq bo’yicha qarama – qarshi tomonga yo’nalgan bo’lishi zarur va yetarlidir.

2 – aksioma. Berilgan kuchlar sistemasining absolyut qattiq jismga ta’sirini o’zgartirmay, bu kuchlar sistemasi qatoriga muvozanatlashgan kuchlar sistemasini qo’shish yoki undan ayirish mumkin.

• 2 – aksioma. Berilgan kuchlar sistemasining absolyut qattiq jismga ta’sirini o’zgartirmay, bu kuchlar sistemasi qatoriga muvozanatlashgan kuchlar sistemasini qo’shish yoki undan ayirish mumkin.