Mavzu: Natyurmort janrida kompozitsion ranglar xususiyatlarining ahamiyati

Иккинчи турдаги масалаларнинг ечими худди биринчи турдаги- дек фаолият талаб дилади, аммо масштабли алмаштириш кўп бўлмаса ҳам ақлий меҳнат билан боғланган бўлади (2-расм).
Учинчи турдаги масалаларга ечиш усуллари тўлиқ кўрсатпб берилган топшириқ ва машқлар киради. Масалан, чизманинг айрим жойларини

тўлдириш, тасвирларнинг кўрсатилган қисмларнга ўлчамлар қўйиш ва б. (3 -расм).

Ўқувчиларнипг тафаккурини фаоллаштиришга ёрдам борадиган фаолият турлари қуйидаги олти турдаги масалани ўз ичига олади.
Тўртинчи турдаги масалалар график тасвирлар бўйича саволларга жавоблар тузишни назарда тутади (4-расм).
Бешинчи турдаги масалалар чизмаларни таққослаш жараёнида

предметларнинг муҳим ва муҳим бўлмаган белгиларини ажратиш ўқувини шакллантиришга қаратилган (5-расм).

Таққослаш шундай бир ақлий жараёнки, бунда нарсаларни хаёлан солиштириб улар ўртасидаги ўхшашлик ва фарқ аниқланади.
Олтинчи турдаги масалалар тўғри бурчакли проекциялар бўйича предметларни моделлашни назарда тутади (6-расм).
Еттинчи турдаги масалаларга тавсиф бўйича предметнинг чизмаси ва яққол тасвирини ясаш киради (7-расм).
Саккизинчи турдаги масалалар проекцион тасвирларни алмаштириш билан бир қаторда (масалан, кўринишни қирқим билан) тасвирлаш усулларини ўзгартириш (масалан, яққол тасвирни проекцион чизмага ёки

схемага ўзгартириш ) билан боғлиқ бўлган фаолиятни ўз ичига олади (8-расм).

Тўққизинчи турдаги масалалар тасвирнинг график таркибини аниқлаш, предметларнинг фазовий хоссаларини уларнинг тасвирлари бўйича таҳлил қилиш, шунингдек, чизмада берилган барча маълумотларни ўқиш каби амалий фаолиятларни ўзида мужассамлаштиради (9-расм ).

Таҳлил тафаккур қилишнинг бир усули бўлиб, бунда нарсалар ҳаёлан айрим элементларга ажратилади. Таҳлил оpқали нарсаларнинг ички боғланишлари, уларнинг моҳиятлари акс эттирилади. 2-ЮД масалаларининг мазмуни қуйидагича:

1-жадвалда кўрсатилганидек, бундай масалалар бешта турдан иборат.
Ўнинчи турдаги масалаларга шарти етишмайдиган чизмалар киради (10-расм ).
Ўн биринчи турга предметларнинг фазовий хоссаларини алмаштириш билан боғлиқ бўлган (масалан, предметнннг шакли ёки фазовий ҳолатини ўзгартириш) масалалар киради (11-расм).
Ўн иккинчи тур масалалар йиғиш чизмаларини бажаришга алоқадор, тасвирни реконструкциялаш, уларни қисман алмаштириш билан боғлиқ бўлган фаолият турларини ўз ичига олади (12-расм).

Ўн учинчи турга лойиҳалаш элементлари бўлган масалалар киpaди (13-расм).

Ўн тўртинчи турга тавсиф бўйича турли мосламалар ва улар учун зарур бўлган барча чизмаларни бажариш талаб этадигаи ижодий хусусиятдаги масалалар киради (14-расм).
Масалаларни группалар ва турларга ажратилиши юқорида таъкидланганидек, чизмачилик курсининг методик таъминоти ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш мақсадларига қай даражада мос эканлигини таҳлил қилиш имконини бериш билан бирга таълим жараёнидаги долзарб масалаларни ҳал этишга ёрдам беради. Буларни ҳисобга олиб қуйидаги хулосаларга келиш мумкин;

1. 
   Ўқитиш фаолияти учун иккинчи даражали эмас, балки энг зарур бўлган график ва амалий масалаларни танлаш ва уларни таълим жараёнига киритиш.
   
2. 
   Масалаларнинг мураккаблик даражасига кўра уларнинг дарс таркибидаги дидактик вазифасини аниқлаш.
   
3. 
   Чизмачиликдан янги ўқув қўлланмалари ва масалалар тўпламлари яратишда зарур йўл-йўриқлар кўрсатиш имкониятини беради.
   

1- жадвал