Mavzu: Nam havo Reja: Nam havoning asosiy xossalari Nam havoning holat diagrammasi

Nam havoning entalpiyasi. Nam havoning entalpiyasi (J/kg quruq havo) quruq havo entalpiyasi bilan shu nam havoda bo’lgan suv bug`ining entalpiyasi yig`indisiga teng:

I=C _кх t+xi_уб

bu erda, C _кх - qumq havoning solishtirma issiqlik sig`imi, J/kg K; t-havo harorati, °C; i <sub>уб</sub> –o`ta qizdirilgan bug`ning entalpiyasi, J/kg. O’ta qizdirilgan bug`ning entalpiyasi i_уб (J/kg) quyidagi tenglama orqali topiladi.

i _уб = r+ C_б t

bu erda, r = °S dagi bug`ning entalpiyasi; r = 2495 103 J/kg; C<sub>б</sub> -bug`ning solishtirma issiqlik sig`imi, C<sub>б</sub> =1,97-103 J/(kg K). Agar quruq havoning solishtirma issiqlik sig`imi 1000 J/(kg K) deb olinsa, tenglamani quyidagicha yozish mumkin: I= 1000 + x (2493 + 1,97t) J/kg quruq havo Demak, nam havoning issiqlik ushlashi (entalpiyasi) nam saqlash x va harorat t ga bog`liq bo’lib, nam havo tarkibida bo’lgan quruq havoning 1 kg miqdoriga nisbatan olinadi.

Nam havoning asosiy xossalari texnik hisoblashlar uchun zarur bo’lgan aniqlik bilan I-x diagrammasi yordamida topilishi mumkin. Bu diagramma L.K. Ramzin tomonidan 1917 yili taklif qilingan. I- x diagrammasini tuzishda bosimning qiymati o’zgarmas deb olingan, ya`ni P = 745 mm simob ustuni (99 kPa ga yaqin). Diagrammaning asosiy o’qlari oralig`idagi burchak 135° ga teng
Asosiy o’qlarga nam havoning ikkita asosiy xossalari-entalpiya I (J/kg quruq havo) va nam saqlash x (kg/kg quruq havo) joylashtirilgan. Diagrammadan foydalanish qulay bo’lishi uchun nam saqlashning qiymatlari yordamchi gorizontal o’qqa joylashtirilgan. Bunda I=const chiziqlar ordinata o’qiga nisbatan 135° burchak bilan ma’lum masshtabda va x = const chiziqlar esa yordamchi absissa o’qiga perpendikulyar qilib joylashtirilgan. I-x diagrammasiga asosiy chiziqlardan tashqari quyidagi chiziqlar ham joylashtirilgan: o’zgarmas harorat chiziqlari yoki izotermalar (I = const), o’zgarmas nisbiy namlik chiziqlari  =const; nam havodagi suv bug`ining parsial bosimi chizig`i.  =100% chizig`i diagrammani ikki qismga bo’ladi. Bu chiziqning tepa qismi diagrammaning ish yuzasi deb ataladi va u to’yinmagan nam havoga to’g`ri keladi. To’yinmagan nam havo qurituvchi agent sifatida ishlatiladi.  =100% chizig`ining pastki qismida joylashgan yuza suv bug`i bilan to’yingan havoga to’g`ri keladi va quritkichlarni hisoblashda ishlatilmaydi.
Harorat 99,4°C ga etganda to’yingan bug`ning bosimi o’zgarmas barometrik qiymati (P = 745 mm simob ustuni) ga teng bo’lib qoladi, natijada nisbiy namlik  haroratga bog`liq bo’lmaydi. Bunday sharoitda  namlik saqlash x kabi amaliy jihatdan o’zgarmas qiymatni egallaydi. Shu sababli t= 99,4°C bo’lganda  = const chizig`i keskin buriladi va yuqoriga vertikal bo’ylab yo`naladi.

I-x diagrammasi yordamida nam havoning istalgan ikkita xossasi bo’yicha uning holatini belgilovchi nuqta (masalan, A nuqta) topiladi, so’ngra bu nuqta yordamida nam havoning qolgan xossalarini aniqlash mumkin.

Nam havodagi suv bug`ining parsial bosimi chizig`i diagrammaning pastki qismiga joylashtirilgan. Agar diagrammada nam havoning holatini belgilovchi nuqta ma’lum bo’lsa, suv bug`ining parsial bosimi qiymati R<sub>а</sub> ni aniqlash mumkin.
I-x diagrammasida nam havo bilan bog`liq bo’lgan istalgan jarayonlarni tasvirlash mumkin:
a) isitish va sovitish;
b) havoning entalpiyasi o’zgarmas paytda nam material bilan o’zaro ta’sir etish;
d) turli ko’rsatkichlarga ega bo’lgan ikkita havo oqimlarini aralashtirish;
e) bug` havo aralashmasidagi suvni kondensatsiyalash va hokazo.


Foydalanilgan adabiyotlar:

1. N.R. Yusufbekov, H.S. Nurmuhamedov, S.G. Zokirov Kimyo texnologiya asosiy jarayon va qurilmalari. Toshket. Fan va texnologiyalar, 2015.

2. Yusupbekov N.R., Nurmuhammedov X.S., Ismatullayev P.R. Kimyo va oziq-ovqat sanoatlarining jarayon va qurilmalari fanidan hisoblar va misollar. - Uslubiy qo‟llanma. T.: NISIM, 1999.