|
KIRISH
Tadqiqot mavzusining dolzarbligi.
Muxtaram yurtboshimiz o‘zining ―Ona
yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish – eng oily saodatdir‖
nomli asarida …
“
Maqsadimiz bolalarimiz jahon san‘t olamiga chuqurroq kelib
borsin, uning sir-asrorini, buyuk musiqa ijodkorlarining o‘lmas merosini – bu
Betxoven bo‘ladimi, Shopen bo‘ladimi, Motsar bo‘ladimi, har tomonlama anglab
yetsin, yuksak madaniyatli insonlar bo‘lib kamol topsin‖ deya bejiz
ta‘kidlamaganlar.
Prezidentimizning bu so‘zlari yosh avlodni mukammal tarbiyalashda, uning
ongini va bilimini mustahkamlashda, dunyoqarashini kengaytirishda, kundalik
rivoj topishida alohida o‘rinni egallaydi. O‘quvchilarga saboq berish bilan bir
qatorda uning madaniy yuksalishiga, san‘at va adabiyotning chambarchast
bog‘liqligi vositalari bilan tarbiyalashda, shu bilan bir qatorda san‘atning turli
yo‘nalishlari, badiiy adabiyot, musiqa, tasviriy san‘at, televediniya, radio, teatr, kin
ova boshqa xalqdagi madaniy yo‘llardagi tarbiya sohalaridan foydalanish lozimdir.
Respublikamizda ―Ta‘lim haqida‖ qabul qilingan qonun va ―Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi‖ to‘g‘risidagi chiqarilgan qarorlari zamon talab
qilayotgan tub o‘rganishlar bo‘lib jamiyatimiz kelajagi va maqsadlariga javob
beradigan davlat hujjatlari hisoblanadi. Shuning uchun, yosh avlodni tarbiyalashda
belgilanayotgan islohatlarni hayotga tadbiq qilishda bosqichma-bosqich o‘tkazish
nazarda tutilgan.
Milliy dasturni amalgam oshirishni ma‘nosi, yangi talablarga javob bera
oladigan tarbiyachilarni tayyorlash, o‘quv standartlarini yaratish va yangi o‘quv
dasturlarida ishlash, umum ta‘lim maktablarini tuzilish jihatidan qayta qurish, uch
yillik ta‘lim (o‘rta maxsus kasb-hunar bilim yurtlari, karb kolleji va akademik
litsey) tizimiga o‘tish, uzluksiz ta‘lim-tarbiya tizimiga asos soladigan tadbirlarni
amalgam oshirish, ishtimoiy himoyani kafolatlash kabi masalalarni hal etish
muammolari ko‘zda tutilgan.
4
Yuqoridagi muammolarni ko‘zda tutgan holda bitiruv malakaviy ishning
mavzusi bo‘lmish ―O‘zbek kompozitorlarining xor asarlarida vatanparvarlik
mavzulari‖ hozirgi davrda dolzarb muammolar turkumiga kirib, yosh avlodni har
tomonlama yuksalgan shaxs bo‘lib yetishiga ma‘lum darajada foydali deb
hisoblanadi.
O‘zbek musiqa san‘ati asrlar osha o‘zbek xalqi tomonidan ulug‘ ma‘naviy
qadriyat sifatida ardoqlab kelingan. U yillar osha og‘zaki uslubda shakllanib,
rivojlanib kelgan; xalq orasidan ajoyib bastakorlar, ijrochilar yetishib chiqqan.
O‘zbek musiqa ijodkorligi asosan bastakorlik uslubida shakllanib kelgan. Hozirgi
davrga kelib esa o‘zbek musiqa san‘atida Yevropa musiqa nazariyasiga
asoslangan kompozitorlik uslubi ham keng rivojlandi va bu uslubda o‘zbek
kompozitor - bastakorlari ham ko‘plab musiqa durdonalarini yaratmokdalar.
Kompozitorlarning asosiy ijod manbai bu xalq musiqasidir. O‘zbek bastakor va
kompozitorlari ana shu cheksiz manbadan foydalanib musiqa san‘atining turli
janrlarida ijod qilmoqdalar.
Umumta‘lim maktablarda musiqa darslari - bu o‘quvchilarning
dunyoqarashi, yoki haqiqiy insonning shaxsiy mukammallashidir. Ko‘zga
ko‘ringan pedagog V.A.Suxomilinskiy o‘zining ―Insonni qanday tarbiyalash
kerak‖ nomli kitobida shunday degan edi. Men shunday tushunamankim, maktab
shu vaqtda maktab bo‘ladi kim, unda asosiy maqsadodamiygarchilik bo‘lsa va har
bir kichik odam uylanishi kerak, men kim man? Bu dunyoda men nima uchun
yashamoqchiman?‖
Baxtli insonlar dunyoda sodir bo‘layotgan har bir voqealarga real ko‘z bilan
nazar tashlab-go‘zallik, vatanparvarlik, qahramonlik, haqiqatga to‘g‘ri qarash, o‘z
so‘zi ustidan chiqish kabi insoniy xususiyatlarga amal qilishlari lozim.
Musiqa bu inson qalbi, shuning uchun ham inson musiqasiz, san‘atsiz
tarbiya ololmaydi. Mustaqil Respublikamizning vazirlar mahkamasi chiqargan
―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖ da musiqa ta‘lim vositalari bilan yosh avlodni
tarbiyalash, o‘tgan davr va hozirgi zamon kompozitorlari asarlari vositalari bilan
tariximizni o‘rganish va uni bilib olish imkoniyatidan foydalanish kabi maqsadlar
5
qo‘yilgan. Sermazmunlik-bu musiqa san‘atida xos xususiyatdir. Lekin ―Musiqa va
hayot‖ mavzusi umumta‘lim maktablardagi musiqa darslarining asosiy negizi
hisoblanadi.
Bu mavzu maktab musiqa soatlarining birinchi sinfigacha asosiy mavzu
bo‘lib o‘tishi zarurdir.
Musiqa – bu hayotdir! Bolalar unga quloq tutib, musiqiy ohanglarning
rivojlanishiga e‘tibor berib, oylanib turib, qo‘shiqlarni ijro etib, katta-katta
simfonik asarlargacha musiqiy mavzularni tinglab ular nafaqat musiqa ma‘nolarini
anglaydilar, balki musiqa sirlarini va qoida-qonunlarini ham o‘rgangan holda
hayotiy voqealarni ham tushunadigan bo‘lib tarbiyalanadilar.
Vatan-arabcha so‘z bo‘lib-ona yurt degani. Kishilarning yashab turgan, ularning
avlod-ajdodlari tug‘ilib o‘sgan joyi, hududi, ijtimoiy muhiti, mamlakati, Vatan
tushunchasi tarix davomida, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot munosabati bilan
o‘rganib, kengayib va rivojlanib kelgan. Ibtidoiy jamoa tizimi sharoitida muayyan
qabila yoshargan Vatan hisoblangan. Qabila tuzimining yemirilishi, elatlar, sinflar
va davlatlarni paydo bo‘lishi bilan Vatan tushunchasi elat (xalq), davlat
tushunchasini o‘z ichida oladi va sinfiy xarakterga ega bo‘ladi. Millatlarning kelib
chiqishi bilan milliy chegara, milliy til va madaniyat, milliy an‘analar ham vatan
tushunchasiga tarkibiy qism bo‘lib berdi.
Vatanparvarlik – kishilarning o‘z ona yurtiga, Vatanga sadoqat va
muhabbatini ifoda etuvchi tushuncha. Vatanparvarlik – xalq ommasiga xos xislat.
Mehnatkash xalq ommasining taqdiri vatan taqdiri bilan, uning mustaqilligi va
taraqqiyoti bilan bog‘liq. Vatanparvarlik xalq ommasini chet el bosqinchilariga va
ichki dushmanlariga qarshi, o‘z vatannini gullab yashnashi uchun kurashga
safarbar qiluvchi buyuk ma‘naviy kuch hisoblanadi.
O‘zbekiston kompozitorlarining juda ko‘p asarlarida mehnatni, o‘z xalqini,
o‘z Vatanini ardoqlash mavzulari tobora kengroq ko‘zga tashlanmoqda. Bu
asarlardagi tuyg‘ular maktab o‘quvchilarini har tomonlama yuksaltirib yuqorida
aytilgan mavzular vositalari bilan yosh avlodni o‘z mehnatini, xalqiga bo‘lgan
hurmatini va vataniga nisbatan sadoqatini e‘zozlashga sababchi bo‘la oladi.
6
Do'stlaringiz bilan baham: |
