Mavzu: morfologik tipologiya: ot so‘z turkumi kategoriyalari


Jonlilik va jonsizlik kategoriyasi



Download 105,5 Kb.
bet3/4
Sana29.05.2022
Hajmi105,5 Kb.
#616332
1   2   3   4
Bog'liq
1405682048 56225

4. Jonlilik va jonsizlik kategoriyasi
Jonlilik va jonsizlik kategoriyasi – leksik-grammatik kategoriya bo‘lib, bunda nomlanayotgan predmetlar jonli (tirik jon) va jonsiz (voqea-hodisalar, faktlar, ish-harakat, holat va hokazo jonsiz tabiatga ega predmetlar) predmetlarga ajratiladi (Грамматика современного русского литературного языка, 1970, с.321).
Rus tilida jonlilik va jonsizlik kategoriyasi ba’zan grammatik (morfologik) jihatdan namoyon bo‘ladi. Masalan, jonli hisoblangan ikkinchi tip bo‘yicha turlanadigan erkak jinsidagi otlar qaratqich (родительный) va tushum (винительный) kelishigida birlikda omonimik shakllarga ega bo‘ladi. Ushbu turlanish va jinsga tegishli bo‘lgan jonsiz otlar esa bosh (именительный) va tushum (винительный) kelishigida birlikda omonimik shakllarga egа bo‘lyapti: rus. «нет коня» - «вижу коня», ammo: «стол стоит» - «вижу стол».
Jonlilik ma‘nosi ko‘plikda grammatik jihatdan uchta jinsdagi otlarning qaratqich va tushum kelishiklarida bir xil shakllarga ega bo‘lishi bilan ifodalansa, jonsizlik ma'nosi bosh (именительный) va tushum (винительный) kelishiklari shakllarining mos tushushu bilan ifodalanadi: rus. «нет студентов» - «вижу студентов», «нет студенток» - «вижу студенток», «нет детей» - «вижу детей»; ammo: «столы стоят» - «вижу столы», «стены белеют»- «вижу стены» - «вижу окна».
Ingliz tilida jonlilik va jonsizlik ma’nosini ifodalovchi grammatik vositalar mavjud emas. Otlarda jonlilik va jonsizlik ma’nosi, asosan, –er, -or, -ee, -eer, -ist, -ite leksik-grammatik morfemalar yordamida voqiylanadi (Г.Н.Воронцова, 1960, c.330-332).
Olmoshlarda esa bu ma’no leksik jihatdan ifodalanadi: ikkinchi komponenti –body va –one so‘zlarining qo‘shilishidan tashkil topgan jonli narsalarni anglatgan qo‘shma gumon olmoshlari ikkinchi komponenti –thing so‘zining qo‘shilishidan tashkil topgan jonsiz narsalarni anglatgan olmoshlarga qarama-qarshi qo‘yiladi.
O‘zlik olmoshida mazkur ma’nolar bosh komponentning semantik vazni orqali ifodalanadi: himself, herself, itself.
Aytib o‘tilganlardan kelib chiqib, Г.Н.Воронцова (1960, c.334-335) ingliz tilida jonlilik va jonsizlik kategoriyasini leksik-morfologik kategoriya sifatida baholaydi.



Download 105,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish