Mavzu: Mollyuskalar (Mollysca) tipi. Qorinoyoqli (Gastropoda) mollyuskalar sinfi

To`tqich to'ri- o'rgimchak bezlaridan ajralib chiqayotgan suyuqlik havoda qotib, ingichka pishiq ipga aylanish xususiyatiga ega. Orqa oyoqlaridagi taroqqa o'xshash tirnoqlari yordamida bir necha bezdan hosil bo'layotgan iplarni o'rgimchak bir-biriga yopishtirib, bitta yaxlit ip hosil qiladi. Urg'ochisi bu iplardan to`tqich to'r to'qiydi. Bo`tli o'rgimchakning to`tqich to'ri g'ildirak shaklida bo'lib, bo`talar va baland bo'yli o'tlar orasiga tik qilib tortilgan bo'ladi. O'rgimchak dastlab to'lining bir nuqtadan har tomonga ketadigan yo'g'on radial asosini to'qiydi. Shundan keyin u bu radial asosga uzun ingichka va yopishqoq ipni spiralga o'xshatib o'rab chiqadi.
O'rgimchak ovi - to`tqich to'r yoniga o'rgimchak ko'pincha to'rdan in to'qiydi. Bu inda u o'z o'ljasini poylab yotadi. To`tqich to'rning markazidan o'rgimchak tomonga signal ipi tortilgan bo'ladi. Tasodifan to'rga tushib qolib, tipirchilayotgan pashsha, kapalak va boshqa mayda hasharotlar signal ipini tebratganida o'rgimchak inidan tezda chiqib, o'ljaga tashlanadi va uni o'rgimchak ipi bilan o'rab oladi. O'ljani ustki jag'larining o'tkir tirnoqlari yordamida zaharlab o'ldiradi. Shundan keyin uni birmuncha vaqt qoldirib, iniga kirib ketadi.
Oziqlanishi- o'rgimchak zahar bezining suyuqligi tarkibida hazm suyuqligi ham bo'ladi. Bu suyuqlik ta'sirida o'ljaning ichki to'qimalari parchalanib suyuq holga keladi. O'rgimchak biror soatlardan keyin inidan chiqib, o'lja tanasini so'rib oladi. Tez orada o'ljadan faqat xitin po'sti qoladi. Shunday qilib, oziqning hazm bo'lishi o'rgimchak tanasidan tashqarida boshlanib, uning ichagida tugallanadi.
Bo`tli o'rgimchak zahari odam va umurtqali hayvonlarga ta'sir qilmaydi.
Nafas olishi - qornining oldingi tomonida bir juft nafas olish organi -o'pka xaltalari joylashgan. Har qaysi o'pkada ko'plab varaqsimon o'simtalar bo'ladi. Bu varaqlar orqali qon aylanadi. Qonga varaqlar orasidagi havodan kislorod o'tadi, O'rgimchakning nafas olishida o'pkalar bilan bir qatorda ikki to`tam traxeyalar (ingichka naysimon nafas olish organlari) ham ishtirok etadi. Traxeyalar qorin bo'limining keyingi qismida umumiy teshik orqali atmosfera havosi bilan bog'langan. Uning qon aylanish, ayirish va nerv sistemalarining tuzilishi daryo qisqichbaqasinikiga o'xshash.
Ko'payishi- bo`tli o'rgimchakning urg'ochisi erkagiga nisbatan yirikroq bo'ladi. Urg'ochisi kuzda urug'langandan keyin biror pana joy (toshlar va daraxtlar po'stlog'i osti)ga berkinib olib, ipdan to'qilgan pillaga bir qancha tuxum qo'yadi. Qishda o'rgimchaklar nobud bo'ladi, tuxumlari pilla ichida qishlab qoladi. Bahorda tuxumlardan yosh o'rgimchaklar chiqadi.
Savollar:

1. 
   Xеlitsеralilar kеnja tipiga qanday umumiy bеlgilar xos bo`ladi?
   
2. 
   Xеlitsеralilar qanday klassifikatsiyaga ega?
   
3. 
   O`rgimchaksimonlarninng tashqi va ichki tuzilishini tushintirib bеring.
   
4. 
   O`rgimchaksimonlarning klassifikatsiyasi qanday tuzilgan?
   
5. 
   O`rgimchaksimonlarning qanday axamiyati bor?
   

Foydalanilgan adabiyotlar:
21-MA’RUZA