Мавзу: Молиявий иктисодий инкирозни бартараф этишда тижорат банкларида кредит муаммолари аудитини аҳамиятини ошириш йўллари

1.2. Банк тизимида аудиторлик текширувларини ташкил этиш ва унинг меъёрий ҳужжатлар асосида тартибга солиниши.

Банк аудити махсуслаштирилган фирмаларни ташкил этишни талаб этиб, бир қатор хусусиятларга эга. Банк ва бошқа молия-кредит уюшмаларида аудиторлик текшируви худди кредит тизимлари сингари хизмат кўрсатилаётган хўжаликда малакали текширишни ва махсус жавобгарликни талаб қилади. Аудит натижалари йиллик ҳисоботнинг тасдиқланиши, балансни чоп этиш ва кредит ташкилотларининг умумий ишини баҳолашда хизмат килар экан, аудиторлик хулосаси объектив ва тўғри ёзилиши шарт. Олиб борилган аудиторлик изланишларининг натижалари шуни кўрсатадики, аудиторлик текширувининг самарали булиши узаро қизикиш хамда текширувчи шахс текширилаётган банк ҳисоб ва ҳисоботларининг тўғрилигини таъминлаши лозим. Бунда барча камчиликларни аниқлаш ва бартараф этиш, банк ривожига салбий таъсир кўрсатувчи омилларни йуқ қилиш мақсадга мувофикдир.

Банк аудиторлари куйидаги хуқуқларга эга:

• 
  хамма бухгалтерия ҳужжатлари, пуллик ва бошқа хужжатлар, нақд пул ва кассадаги қимматли қогозлар ва буюмларни текширишга, жавобгар шахслардан бухгалтерия ҳисоби регистрлари, смета ҳисоботлари ва бошқа пулли, ҳисоб-китоб, кредит муомалалари бўйича хужжатларни талаб қилишга;
  
• 
  буйруқлар билан, банк бошқаруви йуриқномалари ва банк кенгаши баённомалари билан танишишга;
  
• 
  ҳамма муҳим ҳужжатлар, маълумотномалар, ҳисоб-китоблар, алоҳида ҳужжатларнинг тасдиқланган нусхасини кўрсатишни талаб қилишга;
  

• 
  келиб чикадиган тушунарсиз саволларга огзаки ва ёзма равишда тушунтириш олишга;
  
• 
  касса биноларини куриш, омонатлар ва бошқа хизмат бинолари, кимматбаҳо буюмлар сақланадиган шароит ва жойларнинг маълум талабларга жавоб беришини аниқлаш мақсадида кўздан кечириш ҳуқуқларига эга.
  

Аудиторларнинг вазифаси банк фаолиятини текширишда қўйилган барча масалаларии аниқлашга қаратилган булиб, бунда асосий маъсулият шундаки банк муомалаларини нотўғри бажариш ҳолатлари аниқланган ҳолларда, жорий этнлган бухгалтерия ҳисоби тартиби мижоз томонидан бузилган ҳолатларда давлат бюджети ёки банкка келтирилган зарар ҳажми ҳисоблаб чиқилиши ва жавобгар шахслардан бунинг сабаблари аниқланиши лозим.
Аудиторлик текширувини бошлашдан олдин текшириш учун тегишли саволлар аниқлаб олиниши лозим. Бу саволлар томонлар келишуви билан тузилади ва банк фаолиятининг ҳамма томонларини ёки алохида булимларини ўзида акс эттириши мумкин.